راهنمای بازدید از کاخ گلستان؛ میراث قاجار در تهران

تهران، به جز شلوغی و ترافیک و آلودگی هوا، ویژگی های دیگری هم برای شناخته شدنش دارد. نقاطی از شهر که شاید هر روز از کنارشان بگذریم و خبری از پیشینه و عظمت و زیبایی شان نداشته باشیم ، قبل از اینکه به فکر سفر به شهر ها و کشور های دیگر بیفتیم، بد نیست اول جاذبه های زیبای همین شهر را کشف کنیم.
پایتخت ایران برای اولین باردر دوره قاجار به پایتختی رسید و سال ها هم مقر حکومت پادشاهان این سلسله بود. اگر دنبال اولین نشانه ها و نماد های شهری در تهران بگردیم باید تاریخ قاجار را ورق بزنیم و برسیم به کاخی که از صفویه به سلسله زند به ارث رسید و در زمان حکومت قاجار، تبدیل به یکی از مهم ترین کاخ های سلطنتی شد. کاخ گلستان که حالا بخش زیادی از وسعتش را از دست داده بخش جدایی ناپذیری از تاریخ تهران است. کاخ زیبایی که حوادث زیادی را به چشم دیده و به شکل موزه در آمده است. شاید با خواندن این گزارش بخش کوچکی از جذابیت این کاخ برایتان آشکار شد و تصمیم گرفتید که به دیدن تاریخ تهران بروید.
چطور برویم؟
کاخ گلستان در خیابان 15 خرداد و در میدان ارگ قرار گرفته است. راحت ترین راه برای رسیدن به این کاخ استفاده از مترو است.هر جایی که باشید می توانید خودتان را به یکی از ایستگاه های متروی خط یک برسانید و به سمت کهریزک حرکت کنید.برای رسیدن به کاخ هم می توانید در ایستگاه امام خمینی پیاده شوید،هم ایستگاه 15 خرداد.بعدازپیاده شدن از مترو باقدم زدن درمسیر کوتاهی به کاخ گلستان خواهید رسید. اگر هم اهل اتوبوس سواری باشید می توانید با استفاده از پایانه اتوبوسرانی قورخانه در یک قدمی کاخ گلستان پیاده شوید.
بازدید از موزه ها
بهترین راه برای بازدید سر حوصله از کاخ گلستان این است که یک روز کامل را به دیدن تمام موزه های این مجموعه اختصاص دهید. اما اگر سرتان شلوغ است می توانید با خواندن این بخش موزه هایی را که برایتان جالب تر است را انتخاب کنید تا بعد از رفتن به کاخ بدانید که مقصد تان کجاست و چه بخش هایی را می خواهید ببینید.
تهیه بلیت
مجموعه گلستان درنیمه اول سال ازساعت 9 صبح تا 5:30 بعد از ظهر ودرنیمه دوم سال از 9 صبح تا 4:30 بعد از ظهر باز است.برای ورود به مجموعه کاخ گلستان در ابتدا باید برای هر نفر 2000 تومان ورودی پرداخت کنید مجموعه گلستان شامل 11 بخش است که برای بازدید از هر کدام باید جداگانه بلیت تهیه کنید.تنها بخشی که بازدید از آن رایگان است .کاخ برلیان است و ورودی هر کدام از کاخ ها 1000 تومان است .با اینکه توصیه می کنیم دیدن هیچ کدام از کاخ ها را از دست ندهید ،اما اجباری در بازدید از تمام بخش ها نیست و شما می توانید هر کدام از کاخ هارا که خواستید ببینید. مدیرت مجموعه شرایطی برای تهیه بلیت نیم بها یا بازدید رایگان از مجموعه تعریف کرده که اگر خود شما یا همراهانتان شامل این شرایط باشید، می توانید از این تخفیف استفاده کنید. شرایط بازدید رایگان به بازنشستگان، افراد بالای 70 سال،کارمندان و بازنشستگان سازمان میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری، جانبازان،آزادگان، ایثار گران،پژوهشگران و محققان، میهمانان رسمی دولت، گروه های سنی کمتر از هفت سال و اعضای سازمان جهانی موزه ها تعلق می گیرد. اگر هم در روز 28 اردیبهشت، روز جهانی موزه به دیدار کاخ گلستان بروید، گشت و گذارتان را میهمان سازمان میراث فرهنگی خواهید بود. اگر اهل عکاسی هستید بهتر است بدانید که در کل محوطه کاخ گلستان فقط بدون سه پایه می توانید عکاسی کنید و برای عکاسی در موزه های شمس العماره، بادگیر،عکسخانه و مردم شناسی، نمی توانید از فلاش استفاده کنید.
ایوان تخت مرمر
اگر به مجسمه سازی و سنگ تراشی علاقه مندید دیدن تخت مرمر پادشاهی در مرکز مجموعه را از دست ندهید. تختی که به دستور فتحعلی شاه قاجار و توسط سنگتراشان اصفهانی ساخته شد تا جایگاه شاهان مستقر در کاخ گلستان در برنامه های رسمی باشد. خود ایوان بنایی قدیمی تر و متعلق به دوران کریمخان زند است و در دوره قاجار تغییرات زیادی به خود دید تا به شکل امروزی در آمد. قسمت هایی از تزیینات و اجزای این ایوان هم مثل در های خاتم کاری و سر ستون سنگی از قصر وکیل شیراز به تهران منتقل شده است. خود تخت مرمر نمادی از داستان تخت حضرت سلیمان (ع) است که بر دوش دیوان و پریان قرار د اشته است. این تخت که از 68 قطعه مرمر ساخته شده، از چهار طرف بر دوش سه دیو و شش فرشته قرار دارد. برای بالا رفتن از تخت دو پله در جلو ی آن قرار دارد که دو شیر سنگی در طرف آن ها و دو اژدهای کنده کاری شده روی آن ها قرار گرفته است.
خلوت کریمخان
به احتمال زیاد شما هم داستان کینه قدیمی آقا محمدخان به سلسله زند را شنیده اید. آقا محمدخان با گذشت چند سالی از سلطنتش بقایای کریمخان زند را از شیراز به تهران منتقل کرد و در قسمتی از کاخ گلستان دفن کرد تا در مسیر عبورومرور روزانه او باشد. هر چند که با انقراض قاجاریه این بقایا از کاخ گلستان به قم منتقل شد، اما محل دفن سابق آن همچنان به خلوت کریمخانی معروف است. بنایی سر پوشیده و ستون دار است که حوضی هم در میان آن قرار دارد. برای خلوت کریمخانی می توانید در گوشه شمال غربی باغ بروید که حالا قبر ناصرالدین شاه در آن قرار دارد.

شمس العماره
شمس العماره شاید مشهور ترین بنای این مجموعه باشد. شمس العماره هم متأثر از معماری غربی، یکی از اولین ساختمان های بلند مرتبه ای است که در تهران بنا شده و به عنوان محلی برای تماشای منظره شهر مورد استفاده قرار گرفته است.
موزه مخصوص
موزه مخصوص قسمتی از حوضخانه تالار سلام یا تالار تاجگذاری است. در موزه مخصوص میتوانید مجموعه بسیار جالبی از آثار و اشیای دوران حکومت قاجارها را پیدا کنید. اشیایی که از دوره های قبل به جا مانده یا پیش کشی هنرمندان ومجسمه سازهای قاجاری وظرف هایی که ناصرالدین شاه از اروپا خود به ارمغان اورده بود هر چند که ساختمان خود موزه در دوران ناصرالدین شاه به کاخ اضافه شد.اما تزئینات و گچ بری های زیبایش را از دوره پهلوی به یادگار دارد.
نگار خانه
یکی از قسمت هایی که حتما باید از آن دیدن کنید نگار خانه است نگارخانه که در شمال غربی کاخ قرار دارد در زمان ناصر الدین شاه به این مجموعه اضافه شد و تلاشی بود برای نمایش پرده های نقاشی ایرانی گذشته از معماری زیبای این ساختمان در این قسمت می توانید آثار هنر مندانی مثل کمال الملک محمود خان صبا مصورالملک میرزا بابای نقاش باشی شیرازی علی اکبر خان مزین الدوله و ابوالحسن ثانی را ببینید.
موزه مردم شناسی
اگر کمی درباره شکل زندگی در بقیه نقاط ایران کنجکاو باشید،حتمااز موزه مردم شناسی دیدار خواهید کرد.این موزه که قبلا کاخ ابیض نام داشته سال هاست که محل نمایش اشیا ولوازم زندگی مردم شهرها ،روستاها و اقوام مختلف است.موزه مردم شناسی یکی از قدیمی ترین وغنی ترین موزه های مردم شناسی در سطح کشور است.طبقه همکف این موزه بخش اداری و تالارهای نمایش را شامل می شود وطبقه اول علاوه بر پوشاک مناطق مختلف ایران پوشش مردان وزنان قاجار را هم به نمایش گذاشته است.
تالار سلام
درضلع شمال غربی باغ گلستان از خلوت کریمخانی که می گذرید به تالار سلام یا تالار تاجگذاری می رسید تالار سلام که محل تاجگذاری و برگزاری مراسم رسمی بوده شامل سه بخش است ،تلار آینه تالار عاج و تالار ظروف بنای این تالار هم در زمان ناصر الدین شاه و متاثر از موزه های اروپایی ساخته شد ومحل نمایش آثار هنری و جواهرات سلطنتی بود تالار آینه هم همزمان با تالار سلام ساخته شد و مدت ها محل نگهداری تاج کیانی و الماس تخت طاووس بود.اگر از این تالار دیدن کردید حتما سراغ نقاشی معروف کمال الملک بروید .برای اینکه ببینیدساختمان این تالار در گذشته چه شکلی بوده می توانید به تالار عاج بروید و سراغ نقاشی محمودخان ملک الشعرا را بگیرید .جالب ترین بخش این مجموعه اما تالار ظروف است.تالاری که محل نگهداری ظرف هایی مانند سرویس های چینی ناپلون بناپارت ،سرویس اهدایی نیکلای اول امپراتور روسیه سرویس جواهر نشان اهدایی ملکه ویکتوریا و سرویس ساخته شده از سنگ گرانبهای مالاشیت اهدایی الکساندر سوم و سرویس چینی اهدایی ویلهلم است .
تاریخچه مختصری از کاخ گلستان
اگردلیل کافی برای دیدار از این کاخ و موزه های دیدنی اش ندارید شاید با خواندن پیشینه ای مختصر از این مجموعه ،کنجکاو شوید تامحلی که با قسمت های مهمی از تاریخ تهران و ایران گره خورده را از نزدیک ببینید .احتمالا از دانستن اینکه مجموعه گلستان (که نامش همیشه با سلسله قاجار همراه بوده)در زمان شاه عباس صفوی ساخته شده ،تعجب می کنید .گر چه بنای اولیه این کاخ در زمان صفویه ساخته شد ودر زمان کریمخان زند با اضافه شدن دیوان خانه با آن سرو شکلش به کلی عوض شد ،اما اهمیت واقعی این مجموعه به دوران آقا محمدخان قاجار بر می گردد .آقا محمدخان که بعد از غلبه بر لطفعلی خان زند در سال 1209 به تهران برگشته بود ،در نوروز سال بعد در این کاخ تاجگذاری کرد و با این حرکت اهمیت ارگ سلطنتی گلستان را افزایش داد بعد از او فتحعلی شاه و ناصرالدین شاه هم همین رویه را پیش گرفتند و جشن های تاجگذاری را در این کاخ برگزار کردند .ناصرالدین شاه به واسطه سفر هایی که به اروپا داشت تحت تاثیر معماری غربی ،تغییرات زیادی در کاخ به وجود اورد .دوره ناصرالدین شاه آخرین دورانی بود که کاخ گلستان تغییرات عظیم ساختاری را به خود دید .در دوره سه پادشاه آخر قاجار ارگ سلطنتی کم و بیش ظاهر خود را حفظ کرد و شاهد تاجگذاری پهلوی اول و دوم هم بود .کاخ گلستان نه تنها یادگار های زیادی از دوران قاجار را به صورت موزه در خود حفظ می کند .بلکه خود این مجموعه هم به واسطه قرار گرفتن در مرکز حوادث سیاسی مثل انقلاب مشروطه ،بخشی از تاریخ زنده تهران است .