راهنمایی برای تفرج در " قمصر "؛ مهد گلاب گیری ایران

کار ما نیست شناسایی راز گل سرخ
موعد برگزاری اش ، هر سال ، درست همین روزهاست ؛ اواسط اردیبهشت تا اواسط خرداد . این بار می خواهیم شما را به میان گل های محمدی و دیار گلاب ببریم ؛ دیاری نیمه کویری با مردمانی سخت کوش و البته میهمان نواز . شهر " قمصر " و روستاهایی چون برزک ، نیاسر ، کامو ، وادقان ، ون و دره ، مرکز گلاب گیری ایران هستند و خیلی ها را در این فصل از سال ، از اقصی نقاط میهن ، به این منطقه میکشانند . ناگفته نماند در میان روستاهایی که ذکر شد ، " وادقان " و " ون " مرتبه بالاتری دارند . هرچند بنا به شرایط اقلیمی نیز ممکن است زمان گلاب گیری تفاوت اندکی داشته باشد . به عنوان مثال ، کاشان و اطرافش به سبب آنکه هوای گرم تری نسبت به قمصر دارند ، یک ماه زودتر ، مراسم خود را آغاز میکنند .
مراسمی که اکنون " جشن گلاب گیری" نام دارد ، عقبه ای حدوداً هزار ساله دارد ، کمتر از صد سال پیش چنین گستردگی یافته است . البته می توان ریشه آن را در " عیدگلابی " دانست که آیینی باستانی بوده و " در عهد اکبرشاه در هندوستان مرسوم بود و در آن روز امرا شیشه های گلاب پیشکش می کردنند " جشن گلاب گیری که اکنون در کاشان به " لتان " معروف است را دکتر " ادوارد یاکوب پولاک " پزشک دربار ناصرالدین شاه و پیش تر از آن ، سیاح معروف فرانسوی " زان شاردن " که در عهد شاه عباس صفوی به ایران سفر کرد ، هم از نزدیک دیده اند و شاردن حتی در مجلدهای سوم و چهارم سفرنامه اش هم بدان اشاده داشته است اما شاید بیش از همه بتوان از " ابوالقاسم عبد ا... قاسانی " – قاسان معرب شده کاشان است – یاد کرد که مورخی از قرن هفتم هجری است و در آثارش به عطر و انواع آن پرداخته است . او البته اشاره ای هم به گلاب گیری با استفاده از دستگاه های تلفیقی چون قرع کرده است . شکی نیست که اصیل ترین ، ظریف ترین و تکنیکی ترین شیوه گلاب گیری منحصر به قمصر کاشان است که سینه به سینه از پدران به پسران رسیده و هیچ گاه از رونق بازنایستاده است . مردم شناسان ، حدود 200 شیوه گلاب گیری را از گذشته تا به حال در این خطه گل خیز شناسایی کرده اند که در این میان ، شیوه " ترمذی " به سبب آنکه حاصلش گلابی با غلظت بالاست ، بسیار ویژه بوده و مورد توجه است . نکته مهم اینکه شیوه گلاب گیری با قدمت طولانی خود ، بیانگر روحیه نو آورانه ایرانیان است که با روش تقطیر ، اقدام به تولید عرقیات سنتی و گیاهی می کرده اند چندان که آوازه شان در این باب تا خانه نیز رسیده است . به نحوی که شست و شوی خانه خدا که سالی دو مرتبه در ماه های شعبان و ذی الحجه صورت می گیرد ، با گلاب ناب قمصر انجام میشود . جالب آنکه ، به تبع رواج و گسترش گلاب گیری ، صنایع دیگری چون چون شیشه سازها و مسگرها هم به کمک آمده اند تا گلاب قمصر کاشان به اقصی نقاط دنیا برسد . حتی امروز ، بازه زمانی یک ماهه گلاب گیری به آیینی ملی بدل شده و همه بومیان منطقه به تکاپو می افتند تا آن را به بهترین نحو ممکن برگزار کنند . برای آنها ،گلاب گیری که ریشه در گذشته شان دارد ، ارزشمند است و اگر جز این بود ، مانند بسیاری از آیین هایی که به مرور از رونق افتاده یا حتی فراموش شده ، اثری از آن برجای نمی ماند . حال آنکه گلاب گیری که حاصل هنر ، ذوق ، سلیقه ، پشتکار و ابتکار مردم این ناحیه است ، بیش از پیش گرامی داشته می شود . در کنار این ، آنان در این مدت از میهمانان بسیاری هم پذیرایی می کنند که از سرتاسر وطن ، خود را به خطه قمصر می رسانند تا این آیین را یک بار هم که شده ، از نزدیک ببینید .
چگونه برویم؟
برای رسیدن به کاشان، از پایتخت مسیری 246 کیلومتری را در پیش رو خواهید داشت.
کجا بمانیم؟
قمصر هتلی دارد به نام هتل گلستان که وابسته به شهرداری کاشان است و در ابتدای بلوار ساحلی قرار دارد
هر چند مردم خونگرم قمصر در منازل استیجاری شان ،اتاق هایی را برای شب مانی در اختیارتان قرار می دهند.
چه بخوریم؟
اهالی با صفای قمصر از شما آنگاه که میهمان شان می شوید با غذاهای سنتی همچون تاس کباب ،چلو دیزی،کال جوش،خورش کدوی ترش،کشک بادمجان،قیمه ریزه،گوشت و لوبیا (آبگوشت)،اشکنه، آش جو آش رشته و... نوشیدنی های خوش طعم بویی مانند گل گاو زبان،نعنا،بابونه و دارچین و شربت های بیدمشک و کاسنی و گلاب پذیرایی می کنند.
گلی ایرانی با آوازه ای رومی
یگانه گلی که در آیین گلاب گیری کاشان مورد استفاده قرار می گیرد. "گل محمدی" RosaDamascenaاست. گلی از راسته گل سرخ سانان و رده گل های رز که به یقین .عطرو بوی دیگری دارد و طی قرون و اعصار هنوز که هنوز است جایگاه خود را حفظ کرده است. بد نیست به دانسته هایتان این را هم بیفزاید که چون در دوره ملک شاه سلجوقی ، نماینده اتابکان روم شرقی ، نمونه ای از گل سرخ یا همان گل محمدی را از قمصر به پایتخت خود ،دمشق برد و در آنجا کاشت اکنون به رز داماسکنا معروف است زیرا دمشق درلاتینDamascusاست "گلاب" نخستین بار ازتقطیر گل سرخ یا همان گل محمدی بود که توسط ایرانیان قدیم به دست آمد و اطلاق این واژه تنها بر عرق گیاهی به دست آمده از این گل است که صدق می کند. اگر چه گل محمدی که سابقه کشت آن نزدیک به 7 هزار سال است را در "لاله زار"برد سیر(کرمان)و "لابزنگان"داراب (فارس) –بزرگ ترین تولید کننده گل محمدی جهان-هم می توان یافت، اما به سبب شرایط اکولوژیک و اقلیمی که قمصر کاشان دارد عطر گلاب حاصل از گل های محمدی این خطه ،از مرغوبیت بیشتری بر خوردار هستند تا بدان جا که از سفالینه های بر جا مانده از تمدن (سیلک)تا اشعار شعرای کاشانی ،اثری از این گل را می توان دید که نمونه آن قطعه "راز گل سرخ"از "سهراب سپهری"است:"...کار ما نیست شناسایی راز " گل سرخ" کار ما شاید این است که در افسون "گل سرخ "شناور باشیم..."