طبیعت گیسوم در جلگه گیلان

نفس‌های پاییز به شماره افتاده و تنها چند روزی از آن، باقی مانده است. با این حال جنگل‌های شمال ایران هنوز حال و هوای خاص خود را دارند و اگر آنها را دریابید، ممد حیات شما خواهند شد. این بار می‌خواهیم شما را به یکی از نواحی جلگه ای و تا حدی هم نیمه کوهستانی گیلان ببریم؛ «گیسوم». منطقه ای که طبیعتش چند وجهی است. هم از یک‌سو می‌توانید در جنگلش، خوش بگذرانید و از هوای پاییزی‌اش بهره ببرید و هم آن که از ساحل چشم‌نواز آن لذت ببرید. اگر چه شاید سرمای هوا، اجازه آب‌تنی را به شما ندهد اما همین لذت بصری و قدم زدن در ساحل هم بی شک حال‌تان را عوض خواهد کرد. ناگفته نماند که این منطقه، آبشار زیبایی هم دارد که شما را به سوی خود می‌خواند. پس بار و بنه سفر آخر هفته‌تان را ببندید و با ما همراه شوید که گیسوم، گیسوانش را برای‌تان افراشته است...
شمشادستان گیلان

ابتدا می‌خواهیم به طبیعت جنگلی منطقه برویم. منطقه‌ای که گر چه ممکن است در این روزگار بخشی از بکر بودنش را از دست داده باشد اما هنوز هم می‌تواند جاذبه داشته باشد. منطقه جنگلی گیسوم که جایی میان تالش و رضوانشهر قرار گرفته،در 20 کیلومتری شمال تالش و 14 کیلومتری جنوب رضوانشهر جای گرفته است.گیسوم مساحتی بالغ بر 171 هکتار دارد که چیزی حدود 80 هکتار آن، تحت عنوان پارک جنگلی گیسوم که به نام «دکتر درستکار» هم شناخته می‌شود، برای استفاده مردم آماده‌سازی شده است. این پارک که در 9 کیلومتری شمال غرب پَره سَر واقع شده، نام خود را به پاس خدمات شایان دکتر درستکار، از او وام گرفته است. دکتر درستکار که به همراه مهندس کریم ساعی، از استادان بنام دانش جنگل‌شناسی در ایران بوده در انزلی زاده‌شد و در دانشگاه ژان بولیو بلژیک ادامه تحصیل داد.
او که از استادان دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران بود، 19سال پیش درگذشت و این نامگذاری، به احترام خدمات او در این منطقه، صورت گرفته است. این پارک که بسان همه منطقه گیسوم، بیشتر گونه‌های پهن برگ را در خود گنجانده، زیبایی خاصی دارد اما بخشی از آن به خاطر تراکم گونه‌های درختی و زیر درختی غیر قابل نفوذ است. گیاهان این منطقه جنگلی، عموما انبوه و خودرو هستند که در این میان 45 گونه گیاهی متعلق به 66 جنس و 44 خانواده در این منطقه جلگه‌ای از شمال گیلان شناسایی شده‌است.از میان این گیاهان 14 گونه آنها چوبی (11 گونه درختی و 3 گونه درختچه ای) و مابقی را گونه‌های علفی تشکیل می‌دهند. مزیت انبوه بودن درختان گیسوم چون شمشاد و انجیلی (آسون دار) که بر مبنای شاخص مقدار اهمیت، گونه‌های غالب منطقه هستند، در این است که به ویژه در فصل بهار و پاییز مناظر زیبایی را رقم می‌زنند . از آنجا که شیب عمومی‌منطقه چیزی در حدود پنج درصد است، عملا فاقد جهت جغرافیایی معنی دار است. بررسی ایستگاه‌های هواشناسی همجوار با منطقه (پونل، دیناچال و خاله سرا) نشان می‌دهد که متوسط بارندگی سالانه این منطقه، 1365 میلی متر و میانگین درجه حرارت سالانه‌اش هم 15.5 درجه سانتی گراد است. بنابراین گیسوم دارای اقلیم بسیار مرطوب با زمستان‌های خنک است.
پراکنش جغرافیایی مجموعه گونه‌های گیاهی یک منطقه بازتاب تأثیر پذیری آن از ناحیه یا نواحی رویشی مختلف است. بررسی گونه‌های گیاهی منطقه گیسوم نشان می‌دهد که عناصر گیاهی ناحیه اروپا – سیبری که بیشترین تعداد گونه‌ها را به خود اختصاص داده‌اند، در آن غلبه دارند. در این میان اما وضعیت توده‌های شمشاد بیشترین پراکندگی را به خود اختصاص داده است. توده‌های شمشاد یکی از توده‌های کم‌نظیر جنگلی در ناحیه اروپا – سیبری است که در گذشته به صورت نوار تقریبا پیوسته از آستارا تا شرق کردکوی عرصه رشد آنها بود و شامل زیر گونه‌های درختان بلوط، ممرز، افرا، نمدار و راش به خصوص در جنگل‌های نواحی جلگه – کوهپایه‌ای می‌شد. این منطقه ذخیره‌گاهی جلگه‌ای است که رطوبت نسبتا بالایی دارد و تغییرات شیب و ارتفاع محسوسی ندارد. با وجود شرایط مناسبی که این جنگل دارد، از غنا و تنوع کمتری برخوردار است. به نظر می‌رسد که یکی از دلایل اصلی آن، پراکنش شمشاد باشد که به سبب سایه مند بودن، مجال به رشد گیاهان عمدتا نورپسند نمی‌دهد. با این حال،امروزه شمشاد تنها به صورت پراکنده در جنگل‌های گیلان مشاهده می شود . علت این مساله به انهدام و عدم شناخت این منابع ارزشمند بر‌می‌گردد. بهره‌برداری‌های سنگین از گونه‌های بلوط و شمشاد جهت مصارف مختلف منجر به تخریب و انحطاط جنگل‌های شمشاد شده است. به هر روی، لازم است تا از این رویشگاه جنگلی، حفاظت و حراست بیشتری صورت گیردتا این ذخیره گاه ارزشمند به آیندگان نیز برسد.

همراهی دریا و جنگل
گیسوم، جز جنگل، جاذبه دیگری نیز دارد و آن ساحلش است. ساحلی که اگر چه در سال‌های اخیر، به خصوص در ایام اوج سفر، کثیف و آلوده می‌شود و لذت شنا را از بین می‌برد اما امروزه با ساخت پلاژهای مناسب و ایجاد طرح سالم‌سازی دریا به محلی مطلوب برای گردشگران تبدیل شده‌است. این مکان به مجتمع ساحلی گیسوم هم شهره است. همراه شدن دریا و جنگل که با آن جاده زیبا به هم متصل می‌شوند، سبب شده تا همه مسافران این خطه و دیگر شهرها و استان‌های مجاور با دسترسی آسان از طبیعت و طرح سالم‌سازی گیسوم همزمان استفاده کنند.

در سایه سار آب

حیف است حالا که تا اینجا آمده اید، «ویسادار» را نبینید. این آبشار زیبای منطقه تالش و رضوانشهر که به رودخانه لمیر می‌ریزد، در 16 کیلومتری شهر پره سر قرار دارد که به لحاظ تقسیمات سیاسی، در زمره شهرستان رضوانشهر است. وجه تسمیه ویسادار که واژه ای تالشی است، «سایه درخت بید» است و این سایه سار بودن زمانی عیان می‌شود که به کنار آن بروید و شنونده صدای ریزش آبی که از ارتفاع 15 متری در دل سنگ و صخره برای رسیدن به رودخانه ایجاد می‌کند باشید. ناگفته نماند که برخی از پژوهشگران این واژه را ترکیبی از «ویسا» به معنای فرستادن و ارسال کردن و «دار» به معنای درخت می دانند. اگر همین روزها عزم سفر نکنید، دیگر بعید است به سبب سرمای هوا بتوانید تا اوایل بهار خود را به این منطقه برسانید. اما نکته جذاب، به ویژه برای آنهایی که دوربین عکاسی به همراه می‌برند و حرفه ای کار می‌کنند،این است که ویسادار، از معدود آبشارهای ایران است که می توان از روی یک پل فلزی که ارتباط دهنده دو طرف رودخانه است، به آن نگریست و چندین عکس از زاویه‌های مختلف آن گرفت. برای رسیدن به این آبشار ، از رشت به طرف آستارا حرکت کنید و بعد از عبور از انزلی و رضوانشهر به شهر «پَره‌سر» بروید. سپس از سه راه احمد باید به طرف روستای سکَرَه سرا که نام رسمی آن صیقل سراست، حرکت کنید تا 13 کیلومتر بعد در کنار آبشار باشید. بعد از عبور از این روستا به آبویار می رسید و در نهایت به آبشار خواهید رسید. البته در نزدیکی این آبشار، آبشار دیگری هم به نام آسیابگا قرار دارد که به رودخانه شفا رود می‌رسد و حوالی روستای ارده قرار دارد. از آنجا که تنها یک سوم جاده آسفالته و بقیه آن، خاکی است، حواستان باشد که حتما قبل از حرکت به سمت آبشار، پیش‌بینی هواشناسی را دنبال کرده و هم چنین از نبود بارندگی در روزهای گذشته مطمئن شوید. زیرا در صورت بارندگی، ترددتان در جاده، با مشکل مواجه خواهد شد.

سلطان در بَرزِکوه
آنهایی که اهل کوهنوردی هستند، می‌توانند تفرج مضاعفی هم داشته باشند. اینجا قله بلند ییلاقات تالش جا خوش کرده است؛ قله «بَرزکوه» با ارتفاعی در حدود 2300 متر. این قله مسیری زیبا دارد و لازم است برای صعود به آن حتما تجهیزات حرفه ای کوهنوردی به همراه داشته باشید، به ویژه آن که در این فصل این قله را برف پوشانده است. اشراف کامل این قله به رودخانه و جلگه سرسبز «ناورود»، چشم انداز زیبایی را برای شما ایجاد خواهد کرد. کوهستان اسالم در درون خود دارای ارزش‌ها و جاذبه‌هایی است که با نیازهای شهروندان و شهرنشینان مانند نزدیکی به طبیعت و تماشای آسمان، گشت و تماشا، خلوت و آرامش، تحرک و فعالیت ارتباطی عمیق دارد. نکته جالب دیگر در مناطق کوهستانی اطراف، سکونت‌گاه‌های دائم و نیمه دائمی‌است که بخشی از جمعیت این منطقه را در خود جای داده و آبادی‌های ییلاقی متعدد آن، از دیرباز پذیرای ساکنان جلگه‌ها و مردمان ساحل نشین اطراف خود بوده است . در همین جا، مزار یکی از عرفای بنام عصر صفویه قرار دارد؛ بنایی که از سه اتاق کوچک شکل گرفته و حیاط آن تنگ و باریک و به وسیله صخره‌ای، محصور شده است. ساختار این بنای ساده، از خشت و گل و این بنا از آن سید جلال الدین مشهور به سلطان برزکوه می‌باشد که در روزگار خود، محل رجوع مردم بوده است.

تونلی از درختان توسکا
بدون شک یکی از زیبایی‌های منطقه جنگلی گیسوم، جاده موسوم به تونل جنگلی است .اگر در این روزهای آخر پاییز ،بخت با شما یار باشد و در این تونل در حال حرکت باشید و باران پاییزی ببارد،با وجود سردی هوا، لذتی مضاعف نصیب‌تان خواهد شد. پس از آنکه چند پیچ و خم نسبتا ملایم را در این جاده پشت سر گذاشتید، به تونلی به ویژه از درختان توسکا برمی‌خورید که تاج خود را چون چتری بر سرتان انداخته‌اند . اگر در تابستان به اینجا سفر کنید، همین درختان، سایه‌بان طبیعی شما خواهند بود.
چگونه برویم؟
منطقه جنگلی گیسوم حدود 407 کیلومتر از پایتخت فاصله دارد. در نتیجه کمی‌بیش از 4 ساعت در راه خواهید بود تا به مقصد برسید. ساحل گیسوم و جاده جنگلی منحصر به ‌فرد آن در 16 کیلومتری ضلع شرقی جاده ترانزیتی تالش به انزلی واقع است و برای رسیدن به گیسوم باید مسافت 16 کیلومتری از تالش را طی کرده تا به سه راهی گیسوم منشعب از جاده اصلی برسید . از این نقطه هم تا ساحل، چهار کیلومتر و 300 متر راه است که بخشی از آن، همان تونل جنگلی است
کجا بمانیم؟
در شمال کشور خیلی ها ویلاهای‌شان را در اختیار گردشگران قرار می‌دهند. علاوه بر این، اگر دوست داشته باشید، می‌توانید میهمان روستاییان باصفای این منطقه هم بشوید. اگر امکاناتی چون چادر را هم به همراه داشته باشید، شاید بتوانید در سوئیت‌های حاشیه ساحل گیسوم هم،جایی برای اسکان پیدا کنید و شب را به صبح برسانید.

چه امکاناتی خواهیم داشت؟
در این منطقه زیبا، علاوه بر ساحل دریا، زیبایی‌های جنگل و رودخانه و استخر، طرح سالم سازی دریا توسط شهرداری و فرمانداری تالش به اجرا در آمده است.در این طرح امکاناتی نظیر ویلا، سوئیت، پلاژ برای اسکان، سرویس‌های بهداشتی، دفتر مخابراتی، نمازخانه، رستوران، نانوایی، پلیس ساحلی، پزشک، محل شنای مجزای خواهران و برادران و امکانات قایق سواری، سوارکاری و درشکه‌سواری، وسایل بازی کودکان، ورزشگاه، اردوگاه، درمانگاه، پمپ بنزین، مغازه‌های مختلف ، مناطق ویژه پیک‌نیک روزانه، کمپینگ طبیعی، مسیرهای راهپیمایی تعبیه شده است. خوشبختانه پاسگاه پلیس امنیت، این پارک را شبانه‌روزی کنترل می‌کند.

چه سوغاتی ببریم؟

نخست آنکه می‌توانید از بازارهای هفتگی شمال کشور با پرس و جو از بومیان با‌خبر شوید. این ناحیه دارای صنایع و دست ساخته‌های زیبا و متنوع است. انواع صنایع دستی این منطقه شامل سبدبافی و حصیربافی، نمدمالی، گلیم‌بافی، جاجیم بافی، چموش دوزی، جوراب بافی، چوخابافی، شال‌بافی است. گلیم‌های روستای بالاده در تالش، نگاره‌های تزیینی کنگره‌دار و لوزی شکل و حاشیه‌های باریکی دارد و تارها از پشم قهوه‌ای خود رنگ و پودها پشمی‌و ظریف است. پیشنهاد ما این است که حتما از این گلیم ها به یادگار یکی هم که شده بخرید و با خود به خانه‌تان ببرید.
چه بخوریم ؟
اگر به رستورانی رفتید یا مهمان اهالی منطقه شدید، «مرغ لَوَنگی» را فراموش نکنید. غذایی که اصالت تالشی دارد و چیزی مانند همان مرغ شکم پر است. با این تفاوت که برای پخت آن از رب انار و گردوی آسیاب شده استفاده شده و در آن سبزی‌های معطری مانند چُچاق می‌ریزند.