تاریخ در جلوه یک شهر

اگر می خواهید همه مکان های دیدنی شهر تاریخی ری را ببینید باید دو روز کامل درمنطقه 20 شهرداری تهران که یکی از کهن ترین شهر های ایران و جهان است وقت بگذرانید . به همین دلیل ما در دو بخش جداگانه شما را به سمت دیدنی های شهر ری راهنمایی می کنیم. بخشی از آثار تاریخی این شهر پنج هزار ساله در اطراف چشمه علی گرد آمده اند و بخشی هم در کنار حرم حضرت شاه عبدالعظیم .
چطوربرویم ؟
بهترین راه برای رفتن به شهر ری استفاده از خط یک متروی تهران است . ایستگاهی به نام جوانمرد قصاب در این خط وجود دارد که از آنجا می توانید با تاکسی خودتان را به چهارراه خط آهن برسانید .
دژ رشکان
درست در چهارراه خط آهن پشت کارخانه گلیسیرین تپه ای است که در بالای آن " دژ رشکان " از زمان اشکانیان هنوز پابرجا است . دراین دژ ساخته شده از سنگ و ساروج ، وسایل جنگی کهنه زیادی به دست آمده که در موزه ایران باستان نگهداری می شود . آثار به جا مانده نشان میدهد دو هزار سال قبل ، در این قلعه اموالی گرانبها و اسلحه خانه هایی وجود داشت که بخش هایی از آن تا زمان قاجار هم پابرجا بوده است . یکی از چیزهایی که حتما باید در دژ رشکان از نزدیک ببینید سوراخ هایی است که روی دیوارهای غربی دژ برای تیر و کمان تعبیه شده . زمانی که در دژ رشکان هستید شهرری یا همان " ارشکیه " زمان اشکانیان را از بالا می توانید ببینید .
چشمه علی
با کمی پیاده روی به سمت غرب و بعد از عبور از خیابان صفاییه به چشمه علی می رسید ؛ منطقه ای باستانی که حالا به عنوان یکی از نقاط تفریحی شهر ری ، جمعیت زیادی را در روزهای تعطیل در اطراف خود جمع می کند . شاید همه کسانی که برای تفریح در اطراف این چشمه جمع می شوند ندانند که چشمه علی قدمتی هشت هزار ساله دارد . این چشمه که از دل صخره ای بزرگ خارج می شود پیش از اسلام به نام باستانی " سورینی " معروف بوده است . مورخان معتقدند این نام احتمالاً از زمان اشکانیان و ساسانیان روی این مکان گذاشته شده است . هشت هزار سال پیش نخستین اجتماع در کنار این چشمه دائمی شکل گرفته که نشانه های آن در این تپه باستانی کشف شده است . سفالینه های سرخ رنگ با نقش های سیاه و قهوه ای سیر و تصاویری که بر آن نقش شده از جمله آثار باستانی کشف شده در اطراف چشمه است . حدود 80 سال قبل اریک اشمیت کاوش های گسترده ای را در تپه کنار چشمه انجام داد و بیشتر آثار به دست آمده از این کاوش را به موزه هنرهای زیبای بوستون و فیلادلفیا برد . قدیمی ترین شواهد موجود در کاوش های اشمیت به اوایل هزاره چهارم قبل از میلاد بر می گردد . نتیجه کاوش ها باعث کشف سه دوره مهم فرهنگی ، شامل لایه ها و آثار دوره های اسلامی ، اشکانی و پیش از تاریخ شد . بخش کوچکی از هزاران اثرباستانی به دست آمده هم در موزه ایران باستان نگهداری می شود . لایه های باستانی تپه چشمه علی نشان می دهد تپه فعلی چشمه علی مربوط به دوره های فرهنگی نوسنگی ، کالکولتیک انتقالی و کالکولتیک قدیم است . باستان شناسان معتقدند این محل در هزاره سوم پیش از میلاد ناگهان متروک شده و دوباره از هزاره دوم به محل سکونت انسان ها تبدیل شده است . جالب است بدانید حتی روایت هایی وجود دارد که میگوید مادر زرتشت هم در این مکان متولد شده است . در چشمه علی شما میتوانید کتیبه فتحعلی شاه قاجار را هم که بر دیواره چشمه حک شده ببینید .
ابن بابویه
بعد از دیدن چشمه علی میتوانید به دیدن نخستین گورستان شهر ری و دومین گورستان تهران بروید . برای رسیدن به ابن بابویه کافی است پیاده به سمت جنوب بروید و از روی بزرگراه شهید آوینی عبورکنید . درست در سمت جنوب این بزرگراه ، امام زاده وگورستان ابن بابویه را میبینید . بقعه قاجاری ابن بابویه که به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده منسوب به محل دفن شیخ صدوق است . در گورستان ابن بابویه بسیاری از مشهورترین چهره های ایران مانند سیدمحمد تنکابنی ، مرحوم شیخ رجبعلی نکوگویان معروف به خیاط ، مرحوم علی اکبر دهخدا ، غلامرضا تختی ، سید حسن فاطمی ، رحیم موذن زاده اردبیلی ، میرزاده عشقی و شهدای 30 تیر دفن هستند .
آرامگاه بی بی شهر بانو
اگر هنوز فرصت دارید می توانید دو اثر تاریخی دیگر را هم در شهر ری ببینید . باید در مسیر بزرگراه شهید آوینی به سمت جنوب ، بعد از عبور از بزرگراه امام علی به سمت بزرگراه تهران – ورامین بروید و وارد جاده امین آباد شوید . بعد از تقاطع خیابان طوسی به خیابان بی بی شهر بانو وارد می شوید . اینجا آرامگاهی است که منصوب به بی بی شهربانو همسر امام حسین است . این آرامگاه مستطیل شکل به نظر می رسد قبل از اسلام عبادتگاه زرتشتیان بوده است . در بخش چند بنای محکم سنگی با پوشش گنبدی از سنگ و آجر وجود دارد . محوطه اصلی با احداث دیوارهای جدید ، رواق ها ، اتاق ها ، راهرو و .... در دوره های گوناگون به دو قسمت تقسیم شده است . بنای اصلی بقعه از سنگ و گچ ساخته شده و طاق های آن آجری است . از سبک و وضع بنا بر می آید که هسته اصلی آن در دوره ساسانی ساخته شده و در سده چهارم از آن برای آرامگاه استفاده شده و قسمت هایی به آن افزوده اند . در شمال حرم ، مسجد یا رواقی از دوره قاجاریه وجود دارد . صحن بزرگ تر بقعه که حیاط بیرونی آن محسوب میشود در شمال همین مسجد قرار دارد . اگر به آرامگاه بی بی شهربانو می روید حتماً سری هم به پایین پله های بقعه بزنید . در سمت راست غاری به چشم می خورد که مدخل تنگ و باریکی دارد . داخل غار نیز برای نذر شمع روشن می کنند .
زیارتی سرشار از سیاحت
در تهران گردی شماره قبل بخشی از شهرری را به شما معرفی کردیم که در محدوده آثار تاریخی و گردشی چشمه علی بود . در این شماره ، شما را به زیارت حضرت شاه عبدالعظیم می بریم و گشتی در میان دیدنی های این محدوده خواهیم زد .
چطور برویم ؟
برای رسیدن به حرم شاه عبدالعظیم بهترین راه استفاده از متروی خط یک و پیاده شدن درایستگاه شهر ری است . از این ایستگاه می توانید با یک تاکسی خودتان را به میدان شهر ری برسانید .جایی که حرم حضرت شاه عبدالعظیم در آن قراردارد .
حرم شاه عبدالعظیم
اگر برای اولین بار است به زیارت شاه عبدالعظیم می روید باید بدانید ایشان از نوادگان امام حسن هستند . و نسبت شان با پنج واسطه به این حضرت می رسد . بنای نخستین این آرامگاه که در فهرست آثارملی ایران نیز ثبت شده است .
باغ طوطی
بعد از زیارت حرم شاه عبدالعظیم می توانید گشتی در اطراف صحن بزنید . اگر از درب غربی صحن خارج شوید به یک قبرستان تاریخی می رسید .جایی که مردم شهرری از قدیم به آن باغ طوطی می گفتند و حالا زائران حرم برای مشاهیری که در این محوطه دفن شده اند فاتحه میخوانند . ستارخان ، شیخ محمد خیابانی ، قاآنی شیرازی ، قائم مقام فراهانی ، آیت الله کاشانی ، و بسیاری از کسانی که نام شان بارها در تاریخ تکرار شده ، دراینجا آرمیده اند .
کاروانسرای شاه عباسی
حالا دوباره وارد صحن حرم شوید و این بار از جنوب غربی میدان حضرت عبدالعظیم شهر ری به سمت کاروانسرا شاه عباسی بروید . این کاروانسرا که حدود هزار متر مربع مساحت دارد از موقوفات آستان شاه عبد العظیم است و اکنون از آن به عنوان انبار استفاده می شود . با اینکه امکان ورود به این بنای تاریخی وجود ندارد ، اما می توانید از بیرون معماری بنا را ببینید .
چه بخوریم ؟
بعد از گشت و گذار در اطراف حرم دو انتخاب پیش رو دارید . برای خرید و دیدن بازار قدیم ری بروید یا در کباب فروشی های اطراف حرم دلی از عزا دربیاورید . این کبابی ها با اینکه ظاهر لوکسی ندارند ، اما طعم غذایشان معروف است . اگر از همان خروجی سمت باغ طوطی وارد یکی از فرعی های غربی شوید به بازار حرم و غذاخوری های اطراف آن میرسید . این کبابی ها هر کدام برای خودشان مشتری های ثابت و قدیمی دارند و روزهای تعطیل آخر هفته پذیرایی زائران حرم هستند . بعضی از این کبابی ها هنوز هم ساختار قدیمی خود را حفظ کرده اند و کباب کوبیده شان را لای نان سنگک و ریحان تازه سرو می کنند . اگر هم اهل کباب خوردن نیستید می توانید سراغ رستوران های ضلع شمالی حرم و اطراف متروی شهر ری بروید تا در رستوران های دیگر غذای ایرانی و فرنگی بخورید .
تپه میل
حالا وقت آن است که از محدوده حرم عبدالعظیم کمی فاصله بگیرید و به دیدن یکی از آثار تاریخی کمتر دیده شده شهر ری بروید . تپه میل که در 12 کیلومتری جنوب غربی آرامگاه شاه عبدالعظیم قرار دارد یادگار دوران ساسانیان است . برای رفتن به این محل باید از میدان شهرری به روستای قلعه نو بروید . روستایی که به دهستان غارشرقی بخش کهریزک شهرستان ری تعلق دارد . در دوکیلومتری جنوب روستا بر فراز تپه میل بنایی کهنه از عهد ساسانیان به جای مانده که آثار و بقایا و رسوم و احکام آتشکده بزرگ ری است . این بنای هزار و 800 ساله به آتشکده بهرام و آتشکده ری هم معروف است . برخی معتقدند ، این بنا آتشگاه بهرام گور بوده و در زمان حمله اسکندر به ایران بخشی از آن تخریب شده است . تنها قسمتی از بنای چهار طاقی و زیبای این آتشکده به صورت دو میل باقی مانده اند و بیشتر قسمت های غربی بنا از بین رفته است . آتشکده بهرام که از گل ، خشت ، لاشه سنگ و گچ ساخته شده برای اولین بار حدود 100 سال قبل توسط " ژاک دومورگان " فرانسوی مرمت شده است . به عقیده باستان شناسان نیزارهای اطراف تپه از وجود دریاچه ای حکایت دارد که در گذشته در این محل وجود داشته ، ولی خشک شده است .