آفت

دهانت را ببند!

همیشه سکوت نشانه آرامش و رضایت از وضع موجود نیست. این دفعه سکوت بلایی است که در دهان ما افتاده و مجبوریم!
نمی‌دانم شما هم با این ویروس دسته و پنجه نرم می‌کنید یا نه ولی اگر سراغ شما هم آمده است، مجبور به سکوت هستید. ویروس آفت یا همان زخم‌های دهانی که در افراد مختلف شدت و ضعف دارد وقتی ایجاد می‌شود برای کمتر شدن دردش باید تا حد امکان دهان خود را باز نکنید تا تحریک نشود و قابل تحمل‌تر باشد. هر چه بزرگ‌تر و بیشتر باشد سوزش و تحملش سخت‌تر است و متاسفانه تا گذر از دوره چند روزه آن باید تحمل کرد و از تحریک بیشتر آن جلوگیری کنید.

آفت‌ دهان عبارت‌ است‌ از زخم‌های‌ دردناکی‌ که‌ در مخاط‌ دهان‌ به وجود می‌آیند و در افراد مختلف حالت‌های متفاوتی را ایجاد می‌کنند. این‌ نوع‌ زخم می‌تواند در هر دو جنس‌ رخ‌ دهد، اما در زنان‌ شایع‌‌تر است. آفت‌های دهانی درون دهان و اغلب در پایه لثه‌ها، داخل گونه‌ها، روی لب‌ها، روی کام نرم یا روی زبان به وجود می‌آیند و تعداد این زخم‌ها معمولاً دو تا سه زخم هستند. گاهی‌ بیست و چهار ساعت قبل‌ از بروز زخم، احساس‌ مورمور یا سوزش در دهان وجود دارد. زخم‌های آفتی می‌توانند بسیار دردناک بوده و در فعالیت‌های روزمره شخص تداخل ایجاد کنند و به طور معمول بهبودی آنها حدود یک تا چهار هفته طول خواهد ‌کشید. این زخم‌ها در دو، سه روز اول بسیار دردناک است، به نحوی که فرد هنگام خوردن و آشامیدن و صحبت کردن بسیار ناراحت است.

زخم آفت دهانی معمولاً گرد یا بیضی کوچک، بسیار دردناک و کم‌ عمق‌ است و با مرکز زرد یا خاکستری و توسط‌ یک‌ غشای خاکستری‌ پوشیده‌ شده است. حاشیه‌ آنها توسط‌ یک‌ هاله قرمز پررنگ احاطه‌ شده و ‌حملات‌ مکرر آفت ممکن‌ است‌ به‌ صورت‌ یک تا چندین بار در سال‌ رخ‌ دهد.

علت و عوامل ایجاد آفت دهانی

مکانیسم دقیق ایجاد آفت هنوز به درستی روشن نیست، اما با گذشت سن، شدت بیماری کاهش یا بهبود می‌ یابد و تاکنون عامل عفونی این بیماری کشف نشده است. اما علل‌ زیر محتمل‌تر به‌ نظر می‌‌رسند:


سابقه خانوادگی

در بسیاری از بیماران دیده می‌شود که این ویروس در بین بیشتر افراد خانواده آنها دیده می‌شود. پس زمینه استعداد ژنتیکی و تاریخچه فامیلی مثبت در بروز این بیماری موثر است.

حساسیت‌های غذایی و کمبود‌های تغذیه‌ای و ویتامین‌ها

بعضی از خوراکی‌های آلرژی زا مانند فندق، گردو، شکلات، گوجه فرنگی، توت فرنگی، آدامس یا حتی بعضی از خمیر دندان‌ها اگر نگوییم یک علت اولیه بروز آفت هستند، به جرات می‌توانیم به عنوان یک عامل مستعدکننده در بروز ضایعات آفتی از آنها نام ببریم.
همچنین کمبود آهن، فولیک اسید و ویتامین B12 در بروز آفت می‌توانند موثر باشند.

بهداشت دهان و دندان
دندان‌های‌ خود را روزانه‌ حداقل‌ دوبار مسواک‌ بزنید و در حین مسواک زدن مراقب باشید به لثه‌ها و مخاط دهان آسیب وارد نشود و مرتباً از نخ‌ دندان‌ استفاده‌ کنید تا تمیزی‌ و سلامتی‌ دهان‌ و دندان‌ها حفظ‌ شود.
دهان خود را با دهان‌شویه‌ها یا آب نمک (آب جوشیده و میزان کمی نمک) روزی حداقل سه بار بشویید. در زمان‌های وجود آفت هم اگر قابل تحمل است با آب و نمک محل آفت را شست‌وشو دهید.


مراقب غذاها و آشامیدنی‌ها باشید

از مصرف غذاها و نوشیدنی‌های داغ، ترش و شور پرهیز کنید.
برای کاهش درد غذا را به صورت لقمه‌های کوچک بخورید و مایعات را با نی بنوشید. همچنین مواد غذایی سرد مانند بستنی معمولاً موجب تسکین آفت‌های دردناک می‌شوند.
مواد غذایی‌ که‌ کمتر باعث‌ درد می‌شوند عبارتند از: شیر، ژلاتین‌ مایع‌، ماست‌ و بستنی. دقت‌ کنید که‌ آفت، بیشتر بعد از خوردن‌ چه‌ نوع‌ غذایی‌ رخ‌ می‌دهد و از خوردن‌ غذاهایی‌ که‌ به‌ نظر باعث آغاز حمله آفتی می‌شوند خودداری‌ کنید. در هنگام مصرف غذاها و نوشیدنی‌های داغ، خوراکی‌های خشک و خشن مانند چیپس یا نان خشک احتیاط کنید تا بافت مخاطی دهان زخمی نشود و آسیب نبیند.
پرهیز از مصرف غذاهای سفت و خشن مانند برنج برشته شده (ته دیگ) و اجتناب از مصرف غذاهایی که دهان را ملتهب می‌کنند، مانند مرکبات و میوه‌های اسید دار (میوه‌های ترش) در بهبود یا به تاخیر افتادن بروز آفت بسیار تاثیر‌گذار است.
همچنین یکی از مهم‌ترین تحریک‌کننده‌های آفت دهان مصرف بادمجان است، پس در خوردن آن بسیار دقت کنید. مصرف مرتب و روزانه ماست بویژه ماست پروبیوتیک بسیار توصیه می‌شود.

دارو و پزشک
اگر جزو افرادی هستید که آفت دهان دارند حتماً برای یک بار هم که شده به پزشک مراجعه کنید و داروی مناسب با آفت‌تان را بگیرید تا در مواقع بروز استفاده کنید. این را هم بدانید که درمان هر چقدر زودتر آغاز شود، آفت خفیف‌تر خواهد بود. اگر آفت در اثر خشن بودن دندان یا دندان مصنوعی ایجاد شده باشد، به دندانپزشک مراجعه کنید و بدانید تا زمانی که این نوع مشکلات برطرف‌ نشود آفت دهان خوب نمی‌شود. همچنین تا حد امکان سعی‌ کنید استرس‌ نداشته‌ باشید.


پیشگیری
هرچند تا کنون راهی برای توقف کامل آن ثابت نشده، اما با رعایت موارد زیر می‌توانید تعداد دفعات آفت‌ها در سال را کاهش دهید.

استرس
آمارها نشان می‌دهد زمانی که افراد با استرس بیشتری مواجه می‌شوند، تعداد دفعات بروز آفت بیشتر می‌شود. بنابراین استرس و فشارهای روحی حداقل به عنوان یک عامل زمینه ساز در بروز آفت موثر است. تحقیقات مختلف هم نشان می‌دهد که بروز آفت در افراد دارای مشکلات روحی، نسبت به افراد سالم، بیشتر است.
سایر عوامل
بعضی اوقات تیزی دندان یا وسایل مورد استفاده برای دهان، اختلالات گوارشی، عوامل میکروبی و تغییرات هورمونی مانند قاعدگی در بروز یا تشدید آفت موثر است. همچنین یک قانون کلی برای بروز آفت وجود دارد که می‌گوید تمام خوراکی‌هایی که طبع گرم دارند هم قابلیت بروز آفت دارند هم تحریک کننده آفت موجود هستند.
جدی بگیرید: کمبود عنصر روی در افراد مبتلا به آفت تشدید کننده است.
همچنین توصیه می‌شود افرادی که دائما و به تعداد زیادی آفت می‌زنند و یا آفت آنها بزرگ بوده و دوره درمان آنها زمان زیادی به طول می‌انجامد، برای شناسایی عامل احتمالی بیماری و یا بیماری‌های زمینه‌ای دیگر تحت معاینات و آزمایش‌های کامل‌تری قرار گیرند.
تب طولانی: توصیه می‌شود در صورت بروز تب و همچنین عدم بهبودی آفت پس از حداکثر یک هفته حتماً به پزشک مراجعه کنید. مراقب بهداشت دهان باشید. نشانه عفونت آفت، حلقه‌ ‌قرمز دور زخم و سفید یا خاکستری شدن داخل آن است. اگر زخم‌های آفت عفونی شدند برای درمان به پزشک مراجعه کنید و برای موارد شدیدتر و پیچیده نیاز به مراجعه به دندانپزشک و استفاده از داروهای خاص ضروری است.

مناسب بخورید: از آنجایی که یکی از دلایل بروز آفت می‌تواند کمبود ریزمغذی‌ها در بدن باشد، خوردن موادی همچون جگر، غذاهای دریایی، گوشت قرمز کم چربی، لوبیای خشک، حبوبات، سبزیجات دارای برگ‌های سبز تیره و پهن و زرده تخم مرغ را که بهترین منابع آهن هستند و در بهبود این مشکل موثرند، فراموش نکنید. در اکثر موارد، آفت دهان بدون درمان خاصی بهبود می یابد. سعی کنید در طول دوره این مشکل غذاهای تند، ادویه دار و داغ نخورید تا دردتان شدت پیدا نکند. برای کاهش درد می‌توانید از داروهای مسکن استفاده کنید.
درمان مقطعی: مقداری آب اکسیژنه را با میزان برابر با خودش آب مخلوط و یک پنبه را آغشته به این محلول کنید و روی زخم بگذارید. سپس کمی هیدروکسید منیزیم (شیر منیزیم یا Milk of Magnesia) روی آن بمالید و این کار را سه تا چهار بار در روز تکرار کنید. همچنین برای مدت یک دقیقه ترکیبی از شیر منیزیم را در دهان خود بچرخانید و سپس آن را بیرون بریزید. همچنین توصیه شده است که اگر یک چای کیسه‌ای مرطوب را روی زخم آفت قرار دهید و چند دقیقه نگه دارید، اسید تانیک موجود در چای، درد زخم را تسکین می‌دهد.
به ویتامین اهمیت دهید: از آنجایی که یکی از دلایل بروز آفت می تواند کمبود دریافت ریز مغذی‌های ذکر شده باشد، گنجاندن منابع غذایی این مواد مغذی نقش مهمی در بهبودی فرد مبتلا ایفا می‌کند. این مواد غذایی هم ویتامین دارد و هم می‌تواند بدن را در برابر این ویروس مقاوم کند. جگر، شیر، تخم مرغ، ماهی، پنیر و گوشت از غنی‌ترین منابع ویتامین محسوب می‌شوند.
میوه فراموش نشود: برای درمان آفت دهان می‌توان روزی چند عدد سیب را مصرف کرد. برای تاثیر بیشتر روی آفت، همزمان عسل را روی محل آفت قرار دهید یا عسل را روی سیب بمالید و آن را به صورتی که مدت زیادی در دهان بماند، بجوید و میل کنید. اگر آفت در دهان زیاد است و جویدن درد آور است، می‎توان در آب سیب، عسل ریخته و آن را جرعه جرعه بنوشید، طوری‌که برای مدتی در دهان بماند.

دانسته بخورید: از غذاهایی که به ‌نظر می‌رسد دهان شما را تحریک می‌کنند پرهیز کنید. این‌ها می‌تواند شامل غذاهای اسیدی، آجیل‌ها و یا بعضی از ادویه‌ها باشند.
سرخود دارو نخورید: بهترین روش برای پیشگیری از ضایعات آفتی و کوتاه کردن دوره بیماری، سرکوب باکتری استرپتوکوک با آنتی بیوتیک‌های موضعی است که پزشک تجویز می‌کند.
بسیاری از افراد خودسرانه کورتون خوراکی مصرف می‌کنند اما باید این دارو را پزشک پس از معاینه در صورت لزوم تجویز کند. متاسفانه بیماری بسیاری از بیماران پس از قطع درمان، دوباره شدت می‌گیرد. این گروه از بیماران باید در پی علت عارضه و مشکل اصلی باشند که باعث ضعف دستگاه ایمنی شده است و با تقویت دستگاه ایمنی و پرهیز از استرس، احتمال بروز آفت را به حداقل برسانند.