هفت پیاده روی مشهور تهران شما را به سوی خود می خوانند

روی سنگ فرش های خاطره انگیز
بافت تاریخی هر شهری در گذر زمان تغییرات زیادی به خود دیده است. چنین محله هایی بیشتر در مرکز شهر قرار دارند؛جایی که محل اتصال شاهراه های ارتباطی اصلی بوده و انبوهی از مکان های تجاری، ساختمان های اداری ، بانک های بزرگ، بنگاه های اقتصادی و بورس خرید و فروش لوازم گوناگون را در دل خود جای داده اند. اتفاقاً زنجیره ای از همین عوامل دست به دست هم داده اند تا این مکان ها به بهترین گزینه برای ساخت پیاده راه تبدیل شوند. پیاده راه به گذرگاهی گفته می شود که تنها به منظور آمد و شد رهگذران پیاده به ویژه گردشگران در نظر گرفته شده و ورود هرگونه وسیله نقلیه در آن به جز وسایل نقلیه امدادی، آن هم تنها در مواقع اضطراری ممنوع است. ساخت پیاده راه ها، افزایش گردشگری درون شهری را درپی دارد. این محوطه های سنگفرش شده آمیزه متنوع و باشکوهی از تاریخ گذشته و همچنین هیاهوی امروز مردمانی است که مشتاقانه برای قدم زدن به آنجا آمده اند. چندسالی است که بعضی از گذرگاه های تهران به پیاده راه تبدیل شده اند. امروز به هفت پیاده روی معروف تهران می رویم تا در محیطی جذاب و متفاوت، یک گردش جذاب شهری را بیازماییم. 15خرداد(بازار)،برادران مظفر، مروی، باب همایون، باغ سپهسالار، 17شهریور و باغ ملی، میعادگاه امروز ما به شمار می آیند.
درشکه چی!از گلوبندک تا سبزه میدان چند؟
محدوده چهارراه گلوبندک تا ابتدای خیابان ناصر خسرو که ضلع شمالی بازار تهران را در بر می گیرد. از معروف ترین پیاده راه های تهران به شمار می رود. در این محدوده حق تقدم همواره با رهگذر پیاده است و هیچ خودرویی اجازه ورود به آنجا را ندارد. تنها وسیله نقلیه ای که بر جاذبه گردشگری این محدوده افزوده و شهروندان را به حال و هوای چند دهه پیش می برد، درشکه های رنگارنگی اند که به وسیله اسب کشیده می شوند. ممنوعیت ورود خودرو به این محدوده سبب شده که هیبت و شکوه سر در بازار بزرگ و محوطه سبزه میدان بیش از پیش نمایان شود و شهروندان بتوانند با زاویه گستره دید، از این نماد های هویت تاریخی بهره ببرند. بازار بزرگ تهران همه چیز دارد. خیلی ها حاضرند برای یک جنس کوچک با قیمت پایین، رنج سفری دراز در این شهر شلوغ به جان بخرند و به بازار بیایند. پیاده راه بازار به عنوان مشهورترین پیاده راه پایتخت، اما جذابیتی دیگر دارد. چندسالی است شمایل محدوده ورودی بازار به گونه ای دیگر شده است. قدیم تر ها این منطقه به ترافیک کلافه کننده اش مشهور بود. اما اکنون این محدوده پیاده راهی است که با سنگفرش زیبایی خود را می نمایاند. ورود خودرو به اینجا ممنوع است. می توان از چهارراه گلوبندک تا سبزه میدان و البته ناصر خسرو را پیاده گز کرد و از حال و هوای دل انگیز این پیاده روی بهره برد. درشکه چی و قطار تفریحی را البته فراموش نکنید! چند وقتی است درشکه هایی با اسب، شبیه آنچه در میدان نقش جهان اصفهان دیده ایم، فاصله میان گلوبندک تا ناصر خسرو را با اسب های شان می پیمایند و مسافران علاقه مند را با هزینه ای کم به صد سال پیش می برند. این درشکه ها البته به تازگی رقیبی امروزی تر در کنار خود می بینند. اگر خریدی ندارید که به بهانه آن به بازار بروید، لذت یک درشکه سواری یا نشستن روی صندلی های قطار می تواند بهانه ای خوب برای این گردش یک روزه باشد.
از آغاز بازار تا پایان آن برگ هایی خواندنی و نوستالژیک از تاریخ معاصر تهران پیش روی ما قرار می گیرد. البته از بازار که می گذرید خیابان ناصر خسرو را نباید از یاد ببرید. در این خیابان تاریخی، نزدیک مجموعه اصلی بازار نیز بازارچه ها و تیمچه هایی وجود داشت که امروزه بقایای برخی از آنها مانند بازارچه مروی از دوره فتحعلی شاه و تیمچه صدراعظم باقی است. مسجد های جامع و امام یادگارهایی از جلوه های مذهبی اینجا به شمار می روند. این بناهای تاریخی، هریک برجستگی های معماری ویژه ای دارند و بخشی از رویدادهای تاریخ معاصر تهران در آنجاها رخ داده است. به پیاده راه بازار که می روید دیدار با دو یادگار شکوهمند تاریخ معاصر ایران را فراموش نکنید. مجموعه کاخ گلستان که در گوشه ای از میدان ارگ آرمیده، وسوسه کننده است. کامل ترین عمارت های سلطنتی یا زیبایی های معماری اواخر عصر صفوی و سراسر دوره قاجار، می تواند یک روز کامل بازدید را به خود اختصاص دهد. پشت کاخ گلستان، خیابان ناصر خسرو را که به سمت لاله زار پیاده گام برداری، تکیه یادگار میرزا تقی خان فراهانی، امیر کبیر، بزرگ مرد تاریخ معاصر ایران را می بینید سال هاست درهایش بسته است اما سر در و کاشی نوشته«دارالفنون» آن نشان می دهد این بنا هنوز زنده است.
پیاده راهی سرشته با عطر و ادکلن و طعم فلافل
دیگر پیاده راه مشهور پایتخت، کوچه مروی است که در همسایگی پیاده راه بازار جای گرفته است. شهروندانی که با پیاده روی در این کوچه خاطره انگیز به تماشا یا خرید لوازم بهداشتی و آرایشی علاقه دارند، به همراه برخی گردشگران خارجی، به این محدوده می آیند. کوچه مروی، پامنار را به ناصر خسرو می رساندمی رساند و با سنگ فرش زیبایش، دل ها را می برد. از میدان امام خمینی که به سوی خیابان ناصر خسرو، پیاده روانه شوی، پیاده راه مروی در جنوب آن جای دارد. گشت و گذار در کوچه مروی، با طعم فلافل همراه است؛ فلافل فروشی های سرشناس ورودی آن، از هر دو نفر، هردو را جذب و به خوردن یک ساندویچ با شهرت ملی دعوت می کنند! بخشی دیگر از جذابیت های این پیاده راه، فروشگاه های عرضه شکلات خارجی و قهوه های گوناگون است. گردش در بازار مشهور رضا در میانه کوچه مروی و نیز مسجد و مدرسه مروی، می تواند پایان بخش این پیاده روی فوق العاده باشد.
باب همایون باز است!
پیاده راه باب همایون، حلقه ای دیگر از زنجیره پیاده راه های محدوده بازار تهران است. این مسیر با سنگفرش های نوساز و مسیر کالسکه رو از میدان امام خمینی آغاز می شود و در پایان بر سر یک دوراهی، از یک سو به خیابان ناصر خسرو و از سوی دیگر با گذر از خیابان داور به میدان ارگ و بازار تهران می رسد. اینجا برخلاف پیاده راه باغ سپهسالار، فضایی مردانه دارد! در دو سوی پیاده راه بورس عرضه کت و شلوار و پیراهن مردانه، این محدوده را دربر گرفته است. آنهایی که می خواهند کت و شلواری ارزان تر نسبت به دیگر مناطق بخرند، به اینجا می آیند تا در این شرایط اقتصادی هم آرامشی به جیب شان بدهند و هم در یک فضای نوستالژیک، پس از گام زدن در پیاده راه باب همایون، به خیابان ناصر خسرو یا بازار تهران راه ببرند. البته در جنوبی ترین منطقه پیاده راه باب همایون، یک بورس کوچک فروشگاه های دوربین های عکاسی و تجهیزات آنها وجود دارد.
محوطه باغ ملی
قلب فرهنگی تاریخی تهران
محوطه باغ ملی، آخرین پیاده راه مشهور پایتخت است که البته تفاوت اساسی باهم ترازان خود دارد. این محدوده، چکیده ای از تاریخ معماری و میراث فرهنگی پایتخت200ساله را در خود جای داده است. اینجا، دیگر از بورس های بازاری نشانی نیست؛ هرچه هست تاریخ و ساختمان هایی باشکوه است که انسان را به هزار توی گذشته دعوت می کنند. محوطه تاریخ باغ ملی در 500متری میدان امام خمینی، نرسیده به خیابان 30تیر جای گرفته است. سردر باغ ملی که قدیم تر ها به نام سر در میدان مشق شهرت داشت، ورودی این محوطه منحصر به فرد در قلب پایتخت است. مجموعه ای از موزه های بزرگ و ساختمان های تاریخی که پیاده راه سنگفرش شده را در برگرفته اند، موجب یگانگی این محوطه در تهران شده اند. وجود سر در تاریخی باغ ملی، کتابخانه و موزه ملی ملک، موزه های ایران باستان، سکه بانک سپه، عبرت ایران، علوم و فناوری، ارتباطات(پست)، آبگینه و سفالینه های ایران و ساختمان گمرک در کنار بناهای تاریخی وزارت امور خارجه به ویژه ساختمان شماره 9که با عمارتی باشکوه، کاخ قدیم شهربانی به شمار می آمد. یکی از مهم ترین محورهای گردشگری پایتخت را شکل داده است.
برادران مظفر
میعادگاهی برای اهل هنر و فرهنگ
دیگر پیاده راه پایتخت، کمی از مرکز بافت تاریخی دور است و شهرت کمتری دارد. در چهارراه ولیعصر هم راستای خیابان های ولیعصر و فلسطین شمالی، خیابان شمالی و جنوبی برادران مظفر قرار دارد که محدوده میان خیابان انقلاب تا شمال میدان فلسطین را پوشش می دهد. این پیاده را از پشت بازار کامپیوتر رضا آغاز می شود و با گذر از کنار سینما فلسطین تا نزدیکی میدان ولیعصر تدام می یابد. پیاده راه برادران مظفر شاید خلوترین مسیر پیاده گردشگری در میان هم ترازان خود باشد، از آن رو که جز در آغاز و پایان، جاذبه ای برای گردشگران ندارد. اینجا معمولاً پاتوق دوستداران کامپیوتر، سینما و نیز هنر دوستانی است که می خواهند فاصله میان سینما فلسطین تا تئاتر شهر را پیاده بروند. خلوتی این خیابان، آرامشی را در میانه یکی از شلوغ ترین مکان های پایتخت فراهم آورده است؛ لحظه هایی همراه با گپی خاطره انگیز کنار دوستان و همراهان. موزه هنرهای فلسطین در نزدیکی خیابان طالقانی، همواره میزبان نمایشگاه هایی است که می تواند گردشگران این پیاده راه را به سوی خود بکشاند.
پیاده راه 17شهریور
راهی به سوی دنیای صنعت برق
خیابان 17شهریور در میانه میدان های امام حسین و شهدا، یکی از پیاده راه های جوان نوپای پایتخت است که به همین دلیل جذابیت کمتری نسبت به دیگر پیاده راه ها دارد. شاید مهم ترین ویژگی پیاده راه 17شهریور، دو ایستگاه مترویی باشد که در آغاز و پایان این مسیر، مسافران را به آن سو هدایت می کنند. هموز برنامه هایی برای گسترش گردشگری در این پیاده راه اجرا نشده است اما کوچه مشهور شهرستانی با آن قصابی ها و میوه فروشی های ویژه اش به همراه فروشگاه ها و پاساژهای بورس لباس های گوناگون در شمال مسیر و نیز محدوده میدان شهدا با خشکبار فروشی های پر طرفدار، شاید بتواند لحظه هایی گردشگران را به پیاده روی در این مسیر راضی کند. در میانه این پیاده راه، از پشت کارخانه قدیمی برق، می توان به موزه صنعت برق رفت و سیر دگرگونی صنعت برق ایران و تجهیزات کلاسیک آن را به تماشا نشست یا در پارک خیام که در نزدیکی آنجا قرار گرفته فارغ از شلوغی شهر لحظه هایی را به آسودگی بگذرانند.
باغ سپهسالار و نیمکت های وسوسه کننده اش
پیاده راه باغ سپهسالار که امروز به نام خیابان صف شناسانده شده اما با دیگر پیاده راه های تهران تفاوت دارد. اینجا پیاده راه زنانه است! بورس کیف و کفش بانوان در این مسیر منحصر به فرد قرار دارد و روزانه خانم های زیادی به اینجا سر می زنند. برای رسیدن به باغ سپهسالار باید خیابان جمهوری را به سمت شرق بروید. سپس از چهارراه مخبرالدوله، دست چپ می توانید به این پیاده راه جذاب با سنگفرش های زیبا و نیمکت های وسوسه کننده اش بیابید. اینجا هم مانند پیاده راه بازار، به ایستگاه مترو چسبیده که همین مساله دسترسی را به آن آسان کرده است. باغ سپهسالار انصافاً بیش از آنکه یک بورس بازاری باشد، گردشگاهی است که نمی توان آسوده از کنار آن گذشت. گشت و گذار در آن می تواند طعم تاریخ عصر قاجار را به شهروندان ایرانی و گردشگران خارجی بچشاند.
پیاده راه های جهانی، گریز از شلوغی خیابان ها و ترافیک خودروها
توکیو، لندن، نیویورک، بارسلون، مسکو، پاریس و کپنهاگ از شهرهایی هستند که پدیده پیاده راه را به عرصه شهرسازی نوین خود درآورده و نتایج مثبت آن را آزموده اند. حفظ و نوسازی بافت های تاریخی و هویت فرهنگی، جلب گردشگران به این محدوده ها، به دست آوردن درآمد ارزی از این راه و اشتغاال زایی، از آثار مثبت این طرح در چنین کشورهایی بوده است. کپنهاگ، بزرگترین شبکه پیاده راه رادر جهان دارد. پیاده راه شلوغ استراگت در قلب کپنهاگ مشهورترین پیاده راه دانمارک است و طولانی ترین پیاده راه خرید در اروپا به شمار می اید. این خیابان جذاب، مجموعه ای از مراکز خرید بزرگ، رستوران ها و کافه های شلوغ و دل نشین را در خود جای داده است.
وجود ساختمان های تاریخی همچون محوطه قدیمی دانشگاه و کلیسای جامع کپنهاگ، موجب شده پیاده راه استراگت به یکی از جاذبه های مشهور گردشگری در اروپا بدل شود. بخش مهمی از شهرت ونیز ایتالیا نیز به پیاده راه های آن باز می گردد. این شهر، شبکه ای از پیاده راه ها را در خود جای داده است.
میدان واتیکان در رم، میدان سن مارکو در ونیز و میدان سرخ در مسکو، از جمله پیاده راه های معروف جهان به شمار می آیند. در شهرهایی چون لیسبون، بارسلون، آمستردام، مونیخ، فرانکفورت، استکهلم و لندن نیز می توان نمونه هایی شاخص از پیاده راه ها را به تماشا نشست.
شیفته پیاده روی های ناصرخسرو و لاله زار
جلال ستاری، اسطوره شناس
من در سال 1327زمانی که در 17سالگی از شهر رشت برای تحصیل در دارالفنون به تهران آمدم، خیابان های بزرگ پایتخت همچون لاله زار و ناصرخسرو شیفته ام کردند. این خیابان های بزرگ با آنکه ماشین رو هم بودند اما بیشتر به پیاده ها اختصاص داشتند. خیابان هایی بودند که اهل فرهنگ و هنر در آنجاها سیر آفاق و انفس می کردند، پیاده گام بر میداشتند و از فضای فرهنگی شان لذت می بردند. لاله زار بهترین جای آن روزگار برای پیاده روی بود. ماشین بسیار اندک می آمد و بیشتر از آنکه خیابان باشد، پیاده راه بود. آن زمان که کف لاله زار سنگ فرش بود، ماشین در آن نمی رفت مگر آنکه شخصیت مهمی می آمد. همچنین مردم آن اندازه ماشین نداشتند. تهرانی ها پیاده به آنجا می آمدند و در دو سوی خیابان، غلغله ای می شد. تصویر درشکه که با کوبیدن صدای سم اسب ها آمدن شان را خبر می دادند، هنوز در گوش هایم طنین انداز است. خانه ما در سنگلج بود که امروز پارک شهر است. آن زمان تمام خیابان هایی که قدم می زدیم همه تهران همان جاها بود؛ آن ازدحام و آدم ها و شوخی هایی که باهم می کردند و آن سینماها و تئاترها. واقعاً یادش که می افتم غصه ام می گیرد. دو سوی لاله زار پر از سینما، تئاتر، کتاب فروشی و نیز مغازه هایی بود که انواع و اقسام پارچه ها و اجناس فرنگی را می آوردند. تماشای آنها برای ما جالب بود. در ورودی لاله زار از توپخانه، آنجا که موزه صنعتی است، یک شیرازی بود که کتاب های اکازیون می فروخت. در پیاده رو کتاب ها را پهن می کرد و من هنوز بعضی کتاب هایی را که از آنجا خریدم، دارم. خانه مان چون سنگلج بود، پیاده به لاله زار می رفتم و قدم می زدم. ناصرخسرو هم اینگونه بود. با وجود آنکه ماشین های کمی به آنجا می آمدند، بیشتر، پیاده راه بود و اهالی فرهنگ به دلیل وجود کتاب فروشی ها و انتشاراتی های بزرگ، فراوان به آنجا می آمدند و در پیاده رو های خاطره انگیزش قدم می زدند. در اروپا از این پیاده راه ها فراوان هست. آنها ساختمان های قدیمی را مثل ما خراب نمی کنند، به همین دلیل اصولاً در شهرهای بزرگ اروپا، مناطقی که شهر قدیم به شمار می آید، به محوطه ای تبدیل می شوند که خودروها اجازه آمدن ندارند. آن مناطق برای پیاده هاست. شهرهای وین، بروکسل، پاریس، لندن و لیسبون، پیاده راه های جذاب زیادی دارند که برای مردم و گردشگران لذت بخش هستند و برایشان خاطره به یادگار می گذارند.
محدوده های«خودرو ممنوع» و لذتی ناب
من همه مناطق جهان به جز آمریکای جنوبی را گشته ام. در بسیاری از شهرهای بزرگ دنیا،محدوده های«خودرو ممنوع» در منطقه های تاریخی و قدیمی پدید آورده اند تا شهروندان و گردشگران بتوانند بدون مزاحمت وسایل نقلیه گشت و گذاری خاطره انگیز داشته باشند. کشور اسپانیا از این نظر در یادم مانده است. در شهرهای بزرگ و تاریخی این کشور، ساعت های پیاپی می توانی در کوچه های قدیمی و منطقه های تاریخی بگردی بدون آنکه حتی یک خودرو برایت مزاحمت داشته باشد. مردم به ویژه گردشگران، آزادانه در این محدوده ها محو تماشای منظره های زیبا می شوند و لذت می برند. سال ها پیش که به همراه همسرم به اسپانیا رفته بودیم، این مساله توجه ما را جلب کرد. خانواده ها با کودکان شان به پیاده راه می آمدند و به تماشای ساختمان ها می نشستند. عکاسان فراوانی حضور داشتند که از رهگذران عکس های خاطره انگیز می گرفتند. در آن سفر که به سال های دور باز می گردد، بی آنکه دریابیم، یکی از این عکس ها،ده ها فریم با ژست طبیعی از ما تصویر گرفته بود و من مجبور شدم چندین دلار بابت آنها به او بپردازم. آن عکس ها خاطرات فراوانی برای من بر جای گذاشته است. پیاده راه های فراوان دیگری را نیز در کشورهایی چون ایتالیا، فرانسه و انگلستان دیده ام که جزو جذابیت های تاریخی شهرهای بزرگ آنها به شمار می آیند. البته جلوگیری از ورود خودروها به این محدوده ها نمی تواند جذابیت پدید آورد؛ تفریحات و سرگرمی ها در کنار بناها و خیابان های تاریخی می تواند نگاه شهروندان و گردشگران را به سوی آنها بکشاند. بیشتر شهرهای تاریخی اروپا که بناهای مربوط به سده های هجدهم و نوزدهم را در خود دارند. بخش هایی را به پیاده راه اختصاص داده اند و این گونه توانسته اند گردشگران فراوانی را به سوی خود بکشانند. این پیاده راه ها به شرطی جذاب هستند که مردم و گردشگران همین طوری به حال خود رها نشوند. برگزاری فستیوال های سنتی، بادبادک بازی، موسیقی و وجود خوراک ها و نوشیدنی های سنتی می تواند لحظه هایی به یاد ماندنی را برای گردشگران و شهروندان به یادگار بگذارند. در شهر رم ایتالیا کوچه های قدیمی و ساختمان های قدیمی بسیاری وجود دارد که ورود خودروها به محدوده شان ممنوع است و گردشگران می توانند در آنها بگردند، موسیقی گوش کنند، با لباس های محلی عکس بگیرند و به طور کلی سرگرم شوند. مدیریت شهری در تهران در سال های گذشته مانند بسیاری از شهر های کشورهایی که نام بردم، پیاده راه هایی با هدف گردشگری ایجاد کرده است. این محدوده ها شبیه آنچه در کنار کاخ گلستان و میدان ارگ می بینیم، برای مردم جالب است اما باید تفریحات و سرگرمی هایی هم درست کرد تا مردم از پیاده روی خود لذت ببرند. گردشگران در این پیاده راه ها باید با آرامش کامل و بدون دغدغه، امنیت داشته باشند و آثار باستانی را تماشا کنند.