راهنمایی برای سفر به "سوباتان و دریاچه تئور" ؛ طبیعتی میان گیلان و اردبیل
تو و همه آنچه طبیعت دارد
منطقه "سوباتان" میان تالش و اردبیل جای گرفته است . نمی تواند دور از انتظار هم باشد که دو وجه تسمیه یکی در تالشی و یکی دیگر در ترکی داشته باشد .
راهنمایی برای سفر به "سوباتان و دریاچه تئور" ؛ طبیعتی میان گیلان و اردبیل
تو و همه آنچه طبیعت دارد
منطقه "سوباتان" میان تالش و اردبیل جای گرفته است . نمی تواند دور از انتظار هم باشد که دو وجه تسمیه یکی در تالشی و یکی دیگر در ترکی داشته باشد . جغرافی دان ، شرق شناس و مردم شناس 70 ساله فرانسوی ؛ "مارسل بازن " 34 سال پیش پایان نامه دکترای خود را به مطالعه تعامل بین گروه های قومی در منطقه شمال ایران اختصاص داد و مشخصاً درباره "تالش" کار کرد . او در آنجا نوشت که سوباتان واژه ای صرفاً تالشی است چرا که در آبادی های این منطقه ، مردم به زبان تالشی سخن می گویند که در میان آنها "سو" گیاه گلپر و " تن" وطن معنا می دهد و ساواتان یا سوواتان یا سووتن همه به معنای محل روییدن گلپر هستند . چرا که در منطقه مذکور، نام آبادی ها همچون "کان تیکت " ،"سردهونی "یا "بیده پشت " حاکی از تاثیر پذیری تالشیان از طبیعت و عوارض طبیعی داشته است اما گروهی دیگر نیز هستند که سوباتان را واژه ای ترکی می دانند که در آن سو به معنی آب و باتان به معنی محل فرو رفتن است از شواهد این گونه بر می آید که در گذشته چشمه آبی در سوباتان وجود داشته که آب پس از جوشیدن در آن دوباره در زمین فرو می رفته است . حتی تماشا و شنیدن صدای خور خور فرو رفتن آب تا چند سال پیش یکی از کارها در اوقات فراغت بومیان بوده است . شواهد تاریخی چون لوله های سفالی که تنپوشه نامیده می شود نشان از آن دارد که آب این چشمه به آب انبار قلعه " سلسال"لیسار که حدود 20 کیلومتر با آن فاصله دارد متصل بوده که حتی این آب انبار تا همین چهل سال پیش آب داشته است .
قلعه ای که آبش تمام نمی شود
15 کیلومتر که از تالش به سمت شمال بروید جایی حوالی سوباتان در روستای نومندان قلعه ای در بالای کوه مقابل چشمتان خود نمایی خواهد کرد که به سلسال یا صلصال معروف است . این قلعه که ماده اصلی اش گرانیت قرمز است در دوره های تاریخی مختلف کاربری نظامی داشته و به همین دلیل هم در بلندی ساخته شده تا نه تنها بر جاده ها و معابر که به کل منطقه پیرامون خود تسلط داشته باشد قلعه سلسال در بلند ترین نقطه خود به 102 متر میرسد گفته می شود این قلعه در عهد ساسانیان ساخته شده و توسط سلجوقی ها مورد مرمت قرار گرفته است . در باره چگونگی تأمین آب این قلعه صحبت های زیادی شده تا جایی که به افسانه سرایی تمام نشدن آب قلعه منجر شده است . آب، آب انبار های قلعه سلسال یکی از طریق جمع آوری آب های سطحی منطقه و دیگر هم به وسیله چشمه آب سوباتان از لوله های سفالی زیرزمینی که تن پوشه نام دارد به قلعه منتقل می شد . اما اهالی لیسار حتی تا همین اواخر که خیلی هم دور نیست از آب ، آب انبار این قلعه برای درمان سیاه سرفه برداشت می کردند و طبقه آنچه در میان افکار مردم رواج داشته این آب باید قبل از طلوع آفتاب از آب انبار برداشته شود و کسی که آب را بر می داشت هنگام برگشت از قلعه نباید پشت سر خود را نگاه می کرد که اگر جز این عمل می شد اثر درمانی آب از میان می رفت .
"درزان "روان
حالا دیگر نوبت آن است که سری هم به آبشار منطقه سوباتان بزنید. ورزان یا ورآزان در 36 کیلومتری شمال غرب شهر تالش 22 کیلومتری دریاچه نئور و 4 کیلومتری روستای سوباتان واقع شده است که طبیعتاً در بهار و پاییز هیاهوی بیشتری دارد . پس تا هوا خیلی سرد نشده از خنکای دلپذیر ورزان استفاده کنید . محیط دلربای این آبشار طبیعت گردان و کوهنوردان بسیاری را به سوی خود می کشاند . آب این آبشار یکی از سرشاخه های اصلی رودخانه لیسار است که از چشمه های بالا دست سوباتان سرچشمه گرفته و آبشاری به ارتفاع تقریبی صد متر را پدید آورده است . رودخانه لیسار که از کوه های سرلو ، بوجارو، هماسر ، رزمه ، جیل و قلعه چال در ارتفاع تالش سرچشمه گرفته و با گذر از میان بخش لیسار در نهایت به دریای خزر می ریزد . اگر خواستید از سوباتان تا آبشار ورزان کوه پیمایی کنید بدانید که حدود یک ساعت راه در پیش خواهید داشت که البته برنامه ای سبک برایتان خواهد بود .
تفرج در " سنگ های سه گانه "
"هاچاداش" ،"ساری داش " و " مجمع داش " همگی تفرج گاه هایی در سوباتان هستند که شما را به سوی خود می خوانند . واژه ساری داش که ساری ، زرد و داش هم که سنگ معنا میدهد به سبب سنگ های زرد رنگی است که بر سینه صخره ای در شمال سوباتان جای گرفته و نه تنها بر دره ساری داش و دشت قوری دره مشرف است . بلکه می تواند دور نمایی نیز از آبشار ورزان به شما هدیه کند اما درست در سوی دیگر سوباتان یعنی در جنوب آن می توانید خود را به هاچاداش برسانید که هاچا دو شاخه می دهد مراد از این نام صخره بزرگ دوشاخه مانندی است که در جنوب سوباتان قرار دارد و به عنوان مرتفع ترین منطقه به نام سوباتان نیز شهره است اما در مجمع داش به سنگ های سفید رنگ بسیار بزرگی بر خواهید خورد که به خاطر سطح صافی که دارند چون سینی بزرگی به نظر می رسد به همین دلیل هم این نام بر این منطقه گذاشته شده است که مجمع سینی بزرگ معنا می دهد که خیلی از قدیمی ها هنوز هم این واژه استفاده می کنند . یا حتی شاید در خانه خود هم نمونه ای از آن داشته باشند .
اسب سوار شوید و قارچ و آلوچه بچینید
پارک جنگلی آلچالق یکی دیگر از آن مناطقی است که حتی خود اهالی سوباتان و روستاهای اطراف هم برای تفریح آخر هفته خود به آنجا می آیند این منطقه که بیشتر شامل تپه های کم ارتفاع و چمنزار است درخت های آلوچه ی وحشی را در خود گنجانده و به همین خاطر هم هست که آلچالق به معنای درختان آلوچه نام گرفته است هرچند که همیشه معمولاً در حد و اندازه بوته و درختچه باقی می مانند اگر دوست دارید تا در جمع آوری قارچ های طبیعی که هر ساله در شهریور و اوایل مهر در این منطقه می رویند مشارکت کنید یا شاهد منظره چینش آن ها باشید . بهانه خوبی خواهد بود تا سفرتان به سوباتان را جلو بیندازید این پارک جنگلی در منتهی الیه غربی منطقه واقع شده است . از آنجا می توانید به چمنزار "بیده پشت " بروید که منطقه های به غایت وسیع و دشت مانند است تا جایی که مسابقه ها و برنامه های محلی سوباتان حتی مسابقه های اسب سواری هم در این منطقه برگزار می شود . البته سوباتان غار هم دارد تا دیگر هر آنچه فکرش را بکنید در این منطقه بیابید . گنجخانه در شمال شرقی سوباتان جای گرفته است و کمتر کسی به درون آن راه یافته است که در پایین دستش روستایی به همین نام هم قرار دارد . با اینکه قدیمی های منطقه می گویند که دورن آن گنجی عظیم نهان و پنهان شده و طلسم شده از بومیان کسی به آن نرفته است .
هفت چشمه در سرزمین چشمه ها
سوباتان اما هنوز تمام نشده . صبر کنید و تا قلعه و چشمه را ندیدید بار و بندیلتان را نبندید به قصد باز گشت . این منطقه چشمه هایی دارد که مهم ترین شان باتمان بلاغ است . وقتی که به سوباتان وارد شدید از هر که سراغ چشمه را بگیرید راهنمایی تان خواهد کرد که محل مشخصی دارد و بزرگ ترین و پر آب ترین چشمه منطقه است . البته نا گفته نماند که اگر از این چشمه حدود 100 متر به طرف جنوب بروید به چشمه دیگری به نام کلیه سویی می رسید که برای درمان امراض کلیه و مجاری ادراری مثمر ثمر است . هفته هونی مجموعه هفت چشمه کوچک در منطقه است که همه آنها در فاصله کم تر از یک متر از شکاف صخره ای بیرون می آیند . از دیگر چشمه های منطقه می توان به سید بلاغی ، میله بلاغی ، نظیری بلاغی ، ورزان لاغی ، نومندان بلاغی ، گزنه هونی ، ساری بلاغ ، گوشا بلاغ ، هونی یش بلاغی ، کلمر بلاغی اشاره کرد .
چگونه برویم ؟
اگر از پایتخت عزم سفر به سوباتان دارید بدانید که مبدأ تا مقصدتان حدود 465 کیلومتر خواهد بود و نزدیک 5 ساعت . پس از آنکه خود را به تالش رساندید باید که به لیسار که مرکز پخش کرگانرود است بروید . مسیر لیسار مستقیم به تالش حدود 20 کیلومتر می شود که مالرو و نسبتاً جنگلی است و به خاطر شیب های تندی که دارد حدود 10 ساعت به طول می انجامد و مناسب حرفه این هاست . اما مسیر دیگری هم هست که آن 43 کیلومتر بوده و عبور از آن توسط خودروهایی چون وانت نیسان و خودروهای شاسی بلند ممکن است . مسیر تالش تا سه راهی کیش دیبی و تا نزدیکی روستای رزه حدود 15 کیلومتر آسفالت بوده و بقیه راه خاکی است . اما آنهایی که از اردبیل می آیند بدانند که در فاصله 35 کیلومتری جاده اردبیل به خلخال روستایی بنام بود آلولا وجود دارد که سه راهی دریاچه نئور است . از این سه راهی به طرف شرق تا روستای عباس آباد 10 کیلومتر و از آنجا تا ساحل دریاچه تئور حدود 8 کیلومتر جاده آسفالته وجود دارد . فاصله دریاچه نئور تا ییلاق سوباتان نیز حدود 18 کیلومتری جاده خاکی ماشین رو است .
کجا بمانیم ؟
اگر چه اخیراً میهمانسرا ها و اقامت گاه هایی در سوباتان ساخته اند . اما بهترین کار این است که برای اقامت ، شبی در کلبه های چوبی این منطقه سر بر بالین گذارید . که این البته شامل روزهای آخر هفته نخواهید شد و برای آن باید از قبل اقدام کنید . با این وجود چادر به همراه داشته باشید تا در صورت نبود جا، شب را در چادر های مسافرتی تان سرکنید . این را هم بدانید که شب مانی در حاشیه دریاچه نئور نیاز مبرم به چادر دارد .
چه بخوریم ؟
غیر از کباب بره ، از دیگر غذاهای سوباتان می توان به سوجا دیله که حاصل پخت گوشت پر چرب گوسفند است ، پندیره ویسوج ، قورتماج، سیرجینه که مخلوطی از آرد برنج ، تخم مرغ ، شکر و زردچوبه در شیر بوده که مناسب صبحانه است ، گوزلی بریان ، جزلق و قورما اشاره کرد .
چه ببینیم ؟
اگر به سوباتان رفتید ، به تماشای بازی های بومی و محلی مردم آن منطقه هم بروید که از آن جمله غیش بازی ، چلینگ آقاجی ، هاواکشدی ، کشتی محلی تالشی و سورتمه بازی هستند . نا گفته نماند که امسال و به مناسبت عید فطر، موزه مردم شناسی و عشایری سوباتان هم افتتاح گردید که دیدنش خالی از لطف نیست .