اموال و دارایی هایی که در نتیجه فوت شخص اعم از فوت واقعی یا فرضی انتقال می یابد ، مشمول مالیات بر ارث خواهد بود ، وراث برای استفاده از حقوق مالی و اموال باقیمانده از متوفی نظیر حقوق بازنشستگی ، دیه و نیز انجام هر گونه نقل و انتقال یا ثبت اموال و حقوق مالی و برداشت از حساب های بانکی متوفی ، ملزم به ارائه گواهی حصر وراثت و گواهینامه واریز مالیات بر ارث می باشند .
طبقه بندی وراث
بر اساس ماده ۱۸ قانون مالیات های مستقیم (ق.م.م) وراث به سه طبقه تقسیم می شوند :
1. وراث طبقه اول که عبارتند از : پدر ، مادر ، شوهر ، اولاد و اولاد اولاد .
2. وراث طبقه دوم که عبارتند از : اجداد ، برادر ، خواهر و اولاد آن ها .
3. وراث طبقه سوم که عبارتند از : عمو ، عمه ، دایی ، خاله و اولاد آن ها .
4.
ردیف اموال مشمول مالیات بر ارث نرخ برای وراث طبقه اول
۱ سپرده های بانکی ، اوراق مشارکت و سایر اوراق بهادار (به استثنای سهام و سهم الشرکه و حق تقدم آن ها) , و سودهای متعلق به ان ها و همچنین سود سهام و سهم الشرکه تا تاریخ ثبت انتقال به نام وراث و یا پرداخت و تحویل به آن ها سه درصد (۳%)
۲ سهام و سهم الشرکه و حق تقدم آن ها طبق مقررات مزبور یک و نیم برابر (۵/۱) برابر نرخ های مذکور در تبصره یک و ماده ۱۴۳ و ماده ۱۴۳ مکرر قانون مالیات های مستقیم * در تاریخ ثبت انتقال به نام وراث
۳ نسبت به حق الامتیاز و سایر اموال و حقوق مالی که در بند های مذکور به آن ها تصریح نشده است ده درصد (۱۰%) ارزش روز در تاریخ تحویل یا ثبت انتقال به نام وراث
۴ نسبت به انواع وسایل نقلیه موتوری ، زمینی ، دریایی و هوایی دو درصد (۲%) بهای اعلامی توسط سازمان امور مالیاتی کشور در تاریخ ثبت انتقال به نام وراث
اموال مشمول مالیات بر ارث ، نرخ های مالیاتی و نحوه اعمال آن ها
بر اساس ماده ۱۷ قانون مالیات های مستقیم ، اموال مشمول مالیات بر ارث و نرخ های مالیات بر ارث مربوط به متوفیان تاریخ ۱/۱/۱۳۹۵ و بعد از آن به شرح جدول زیر است :
۵ نسبت به املاک و حق واگذاری محل یک و نیم برابر (۵/۱) برابر نرخ های مذکور در ماده ۵۹ قانون مالیات های مستقیم** به ماخذ ارزش معاملاتی املاک و یا به ماخذ ارزش روز حق واگذاری حسب مورد ، در تاریخ ثبت انتقال به نام وراث
۶ نسبت به اموال دارایی های متعلق به متوفای ایرانی که در حارج از کشور واقع شده است پس از کسر مالیات بر ارثی که از آن بابت به دولت محل وقوع اموال و دارایی ها پرداخت شده است ، به نرخ ده درصد (۱۰%) ارزش ماترک که ماخذ محابه مالیات بر ارث در کشور محل وقوع مال قرار گرفته است . در صورت عدم شمول مالیات بر ارث در کشور مزبور به ماخذ ارزش روز انتقال یا تحویل به نام وراث
* بر اساس تبصره ۱ ماده ۱۴۳ قانون مالیات های مستقیم ، از هر نقل و انتقال سهام و سهم الشرکه و حق تقدم سهام و سهم الشرکه شرکاء در سایر شرکت ها ، مالیات مقطوعی به میزان چهار درصد (۴%) ارزش اسمی آن ها وصول می شود . بر اساس ماده ۱۴۳ مکرر قانون مالیات های مستقیم از هر نقل و انتقال سهام و حق تقدم سهام شرکت ها اعم از ایرانی و خارجی در بورس ها یا بازار های خارج از بورس دارای مجوز ، مالیات مقطوعی به میزان نیم درصد (۰٫۵%) ارزش فروش سهام و حق تقدم سهام وصول خواهد شد .
**بر اساس ماده ۵۹ ق.م.م نقل و انتقال قطعی املاک به ماخذ ارزش معاملاتی و به نرخ پنج درصد (۵%) و همچنین انتقال حق واگذاری محل به ماخذ وجوه دریافتی مالکیا صاحب حق و به نرخ دو درصد (۲%) در تاریخ انتقال از طرف مالکان عین یا صاحبان حق ، مشمول مالیات می باشد
توضیحات مهم :
نرخ های مذکور در جدول ، برای وراث طبقه اول می باشد و برای وراث طبقه دوم مالیات بر نرخ معادل دو برابر و برای وراث طبقه سوم به نرخ معادل چهار برابر نرخ های مندرج در این جدول محاسبه و وصول خواهد شد .
در صورتی که متوفی و وراث ، تبعه خارجی باشند ، اموال و دارایی های متوفی که در ایران واقع است ، مشمول مالیات به نرخ وراث طبقه اول خواهد بود .
در مواردی که وراث سهم خود از اموال موضوع ردیف های ۲ ، ۴ و ۵ جدول را به اشخاص ثالث یا وراث دیگر انتقال دهند ، علاوه بر مالیات بر ارث مشمول مالیات نقل و انتقال طبق مقررات مربوط خواهند بود .
اموال خارج از شمول مالیات بر ارث
اموال زیر مشمول مالیات بر ارث نمی باشند :
وجوه بازنشستگی و وظیفه و پس انداز خدمت و مزایای پایان خدمت ، مطالبات مربوط به خسارت اخراج ، بازخرید خدمت و مرخصی استحقاقی استفاده نشده و بیمه های اجتماعی و نیز وجوه پرداختی توسط موسسات بیمه یا بیمه گزار و یا کارفرما از قبیل انواع بیمه های عمر و زندگی ، خسارت فوت و دیه .
اموالی که برای سازمان ها و موسسات مذکور در ماده (۲) قانون مالیات های مستقیم ،مورد وقف یا نذر یا حبس واقع گردد به شرط تایید سازمان ها و موسسه های مذکور ، اشخاص موضوع ماده (۲) قانون مالیات های مستقیم شامل وزارتخانه ها و موسسات دولتی ، دستگاه هایی که بوجه آن ها به وسیله دولت تامین می شود ، شهرداری ها و بنیاد ها و نهادهای انقلاب اسلامی دارای مجوز معافیت از طرف حضرت امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری می شود .
اثاث البیت محل سکونت متوفی
اموالی که جزء ماترک متوفی باشد و طبق قوانین یا احکام خاص ، مالکیت آن ها سلب و یا به صورت بلا عوض در اختیار اشخاص موضوع ماده (۲) قانون مالیات های مستقیم قرار گرفته باشد (در صورتی که بابت سلب مالکیت ، عوضی داده شود ، ارزش آن عوض یا اموال سلب مالکیت شده هر کدام کمتر باشد ، جزء اموال مشمول مالیات بر ارث محسوب خواهد شد ) .
معافیت وراث شهدای انقلاب اسلامی از مالیات بر ارث
وراث طبقات اول و دوم نسبت به اموال شهدای انقلاب اسلامی مشمول مالیات بر ارث نخواهند بود .
احراز شهادت برای استفاده از مقررات این ماده منوط به تایید یکی از نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران و یا بنیاد شهید انقلاب اسلامی حسب مورد می باشد .
اظهارنامه مالیات بر ارث
بر اساس اصلاحیه مصوب ۳۱/۴/۱۳۹۴ قانون مالیات های مستقیم ، در مورد متوفیانی که تاریخ فوت آن ها ۱/۱/۱۳۹۵ و بعد از آن است ، به منظور کسر هزینه های کفن و دفن در حدود عرف و عادت و واجبات مالی و عبادی در حدود قواعد شرعی و دیون محقق متوفی از ماترک ، وراث (منفردا یا مجتمعا) یا ولی یا امین یا قیم یا نماینده قانونی آن ها موظفند ظرف مدت یک سال از تاریخ فوت ، اظهارنامه ای حاوی کلیه ماترک با تعیین ارزش روز فوت و تصریح مطالبات و بدهی ها و انضمام مدارک ذیل به اداره امور مالیاتی صلاحیت دار تسلیم نماید :
1. رونوشت یا تصویر گواهی شده کارت ملی و شناسنامه متوفی و وراث .
2. رونوشت یا تصویر گواهی شده اسناد مربوط به بدهی ها و مطالبات متوفی .
3. رونوشت یا تصویر گواهی شده کلیه اوراق که اثبات کننده حق مالکیت متوفی نسبت به اموال و حقوقمالی است .
4. رونوشت یا تصویر گواهی شده آخرین وصیت نامه متوفی اگر وصیت نامه موجود باشد .
5. رونوشت یا تصویر گواهی شده وکالت نامه یا قیم نامه در صورتی که اظهارنامه از طرف وکیل یا قیم یا ولی داده شود .
6. رونوشت یا تصویر گواهی فوت از مراجع ذیربط .
7. گواهی حصر وراثت .
توجه : در مورد متوفیان قبل از تاریخ ۲۹/۱۲/۱۳۹۴ صدور گواهی حصر وراثت توسط مراجع قضایی ، منوط به ارائه اظهارنامه مالیات بر ارث به اداره امور مالیاتی و دریافت گواهی نامه تسلیم اظهارنامه مالیات بر ارث توسط وراث می باشد . لیکن در مورد متوفیان تاریخ ۱/۱/۱۳۹۵ و بعد از آن برای صدور گواهی حصر وراثت نیازی به ارائه اظهارنامه مالیات بر ارث نبوده و مراجع قضایی بدون در نظر گرفتن تسلیم یا عدم تسلیم اظهارنامه مالیات بر ارث می توانند اقدام به صدور گواهی حصر وراثت نمایند .
عدم تسلیم اضهارنامه مالیاتی از سوی وراث یا تسلیم اظهارنامه خارج از موعد مقرر ، موجب تعلق جریمه نخواهد بود . لیکن کسر هزینه های کفن و دفن ، واجبات و دیون محقق متوفی از ماترک مشمول مالیات مستلزم تسلیم اظهارنامه مالیات بر ارث در موعد مقرر قانونی (ظرف یک سال از تاریخ فوت متوفی) با رعایت سایر مقررات مربوط می باشد .
نحوه رسیدگی به اظهارنامه مالیات بر ارث
برای آن دسته از وراث که اظهارنامه خود را موعد قانونی (ظرف یک سال از تاریخ فوت متوفی) تسلیم نمایند ، ارزش اموال و دارایی ها به بهای روز زمان فوت متوفی مورد ارزیابی قرار گرفته و گواهی مربوط به ترتیب زیر صادر می شود :
در صورتی که کل ارزش روز هنگام فوت ، اموال و دارایی های ارزیابی شده کمتر و یا مساوی دیون محقق متوفی ، واجبات مالی و عبادی و هزینه کفن و دفن باشد ، اموال و دارایی هایی که مورد ارزیابی واقع شده اند ، مشمول مالیات موضوع ماده (۱۷) قانون نبوده و گواهی موضوع بند (ج) ماده (۲۶) قانون مالیات های مستقیم به عنوان مراجع ذی ربط صادر خواهد شد .
در مواردی که ارزش روز هنگام فوت اموال و دارایی های ارزیابی شده بیش از دیون محقق متوفی ، واجبات مالی و عبادی و هزینه کفن و دفن باشد ، جمع کل دیون ، واجبات و هزینه ها به ترتیب از ارزش روز (ارزش ارزیابی شده) اموال و دارایی های مشمول مالیات بر ارث (موضوع بندهای ۱ تا ۵ ماده ۱۷ قانون مالیات های مستقیم) کسر ونسبت به آن بخش از اموال و دارایی ها که معادل ارزش دیون محقق متوفی ، واجبات مالی و عبادی و هزینه کفن و دفن می باشد ، گواهی مبنی بر بلامانع بودن ثبت ویا انتقال یا پرداخت یا تحویل دارایی غیر مشمول متوفی به عنوان مراجع ذی ربط صادر خواهد شد .
در صورتی که مودی در اجرای ماده (۱۷) قانون نسبت به پرداخت مالیات اقدام نموده باشد و پس از رسیدگی به اظهارنامه مالیاتی مشخص شود ، بابت کل ماترک یا بخشی از آن مشمول مالیات نمی باشد ، مالیات های پرداختی با ارائه اسناد و مدارک مثبته مطابق قانون مسترد خواهد شد .
بابت اموال و دارایی های مازاد بر هزینه های کفن و دفن ، واجبات و دیون محقق متوفی ، در زمان تسلیم و رسیدگی اظهارنامه ، مالیاتی محاسبه و دریافت نمی شود لیکن در زمان دریافت ، انتقال و یا ثبت ، اموال مذکور به قیمت یا ارزش معاملاتی روز انتقال (حسب مورد) ، ارزیابی شده و مالیات مربوط تعیین و پس از پرداخت آن توسط مودی ، گواهی مربوط عنوان مراجع ذیربط ، صادر خواهد شد .
در مورد مودیانی که در مهلت قانونی ، نسبت به تسلیم اظهارنامه اقدام ننموده اند ، ماترک متوفی در زمان دریافت ، انتقال و یا ثبت ، طبق مقررات ماده (۱۷) قانون مالیات های مستقیم به قیمت یا ارزش معاملاتی روز انتقال ارزیابی شده و مالیات مربوط بدون کسر هزینه های کفن و دفن ، واجبات و دیون محقق متوفی ، تعیین و پس از پرداخت آن توسط مودی ، گواهی مربوط عنوان مراجع ذیربط ، صادر خواهد شد .
توجه : گواهی موضوع ماده ۳۴ قانون مالیات های مستقیم حسب مورد به درخواست مودی صادر خواهد شد و امکان درخواست صدور گواهی برای هر یک از اموال و دارایی ها به نفکیک به صورت موردی وجود دارد .
مراجع حل اختلاف مالیاتی
در صورتی که در تعیین ارزش اموال و دارایی ها و بدهی های متوفی اختلافی بین اداره امور مالیاتی صلاحیت دار و مودیان ایجاد گردد ، با اعتراض مودی موضوع خارج از نوبت در مراجع حل اختلاف مالیاتی موضوع قانون مالیات های مستقیم مطرح و ارزش تعیین شده مطابق رای قطعی مراجع مذکور (موضوع فصل سوم از باب پنجم قانون مالیات های مستقیم) ملاک عمل قرار می گیرد .
توجه :
اطلاعات مندرج در اینجا صرفا در مورد متوفیان تاریخ ۱/۱/۱۳۹۵ و بعد از آن می باشد .
وراث متوفیانی که تاریخ فوت آن ها ۲۹/۱۲/۱۳۹۴ و قبل از آن باشد ، از نظر تکالیف قانونی ، مشمول اصلاحیه مصوب ۱۳/۴/۱۳۹۴ قانون مالیات های مستقیم نمی باشند . لذا این مودیان می بایست منفردا یا مجتمعا ، ظرف مدت شش ماه از تاریخ فوت متوفی اظهارنامه ای حاوی اقلام ماترک ، بهای زمان فوت این اقلام و بدهی های متوفی را به اداره امور مالیاتی ذیربط تسلیم نمایند و ظرف مدت سه ماه پس از انقضای مهلت تسلیم اظهارنامه ، مالیات متعلق را بر اساس اظهارنامه به عنوان علی الحساب پرداخت نمایند .
مالیات بر ارث اصلاحیه جدید قانون مالیاتهای مستقیم